Werking
Werkingsmechanisme
Aciclovir, famciclovir, ganciclovir, valaciclovir, valganciclovir:
- remmen – na intracellulaire omzetting in een trifosfaat – competitief het virale DNA-polymerase door incorporatie in viraal DNA;
- voorkomen verdere vermenigvuldiging van het virus door remming van virale DNA-synthese.
Het werkingsmechanisme van ribavirine is niet geheel opgehelderd. Het heeft diverse aangrijpingspunten.
Ribavirine:
- interfereert – na intracellulaire omzetting in het mono-, di- en trifosfaat – met de virale nucleïnezuursynthese;
- remt viraal messenger RNA;
- stimuleert virale mutagenese.
Effect
Antivirale werking van aciclovir, famciclovir, ganciclovir, valaclovir, valganciclovir bij lokale herpes-virusinfectie:
- afname van de duur en ernst van de infectieverschijnselen (incorporatie in viraal DNA);
- beperking van de duur van de uitscheiding van het virus.
Antivirale werking van ribavirine in combinatie met direct werkende antivirale middelen:
- klaring van een hepatitis C-virusinfectie.
Typerende bijwerkingen
Relatief frequent:
- beenmergsuppressie (ganciclovir, valganciclovir) zich uitend in neutropenie (bij ganciclovir in 15-40%, meestal reversibel) en trombocytopenie (ganciclovir in 5-20%) [2].
- effecten op het CZS (ganciclovir, valganciclovir) variërend van hoofdpijn en gedragsveranderingen tot convulsies en coma.
Minder frequent:
- contactdermatitis of overgevoeligheidsreacties zoals angio-oedeem;
- neuropsychiatrische bijwerkingen (aciclovir, valaciclovir, famciclovir);
- (reversibele) nefrotoxiciteit (aciclovir, valaciclovir) [2], bij aciclovir zijn risicofactoren (te) snelle infusie, dehydratie [2,3], ook bij ganciclovir is uremie bijvoorbeeld gemeld [2];
Voor de (typerende) bijwerkingen van ribavirine zie de preparaattekst ribavirine#bijwerkingen.
Meer informatie
Neuropsychiatrische bijwerkingen komen met name bij ouderen en bij patiënten met een verminderde nierfunctie voor [1]. Bij valaciclovir zijn hoge doses geassocieerd met verwardheid en hallucinaties, deze bevindingen komen bij famciclovir ook voor, met name bij ouderen [2]. Bij aciclovir betreft het een veranderde sensibiliteit, tremor, myoklonieën, delier, convulsies en extrapiramidale symptomen [2,3].
Literatuur
- De Jong J, et al. (eds). NHG-behandelrichtlijn koortslip (herpes labialis). Nederlands Huisartsen Genootschap, 2017.
- Brunton LL, et al. (eds). Goodman & Gilman’s The pharmacological basis of therapeutics. 12th ed. New York: McGraw-Hill, 2011;
- Aronson JK, et al. (eds). Meyler's side effects of drugs. 16th ed. Amsterdam: Elsevier, 2016.
- NHG behandelrichtlijn Koortslip (herpes labialis) 2017.