Samenstelling

Alleen de belangrijkste hulpstoffen worden genoemd. Raadpleeg altijd de productinformatie van CBG/EMA voor een compleet overzicht van hulpstoffen.

Benzathinebenzylpenicilline Sandoz bv

Toedieningsvorm: Poeder voor injectievloeistof, suspensie
Sterkte: 1.200.000 IE
Verpakkingsvorm: flacon 5 ml + solvens

Bevat tevens: fosfolipiden uit sojabonen, natrium (20 mg).

Uitleg symbolen

XGVS	Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS).
OTC	'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel.
Bijlage 2	Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering.
Aanvullende monitoring	Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb.

Samenstelling

Alleen de belangrijkste hulpstoffen worden genoemd. Raadpleeg altijd de productinformatie van CBG/EMA voor een compleet overzicht van hulpstoffen.

Amoxicilline capsule/suspensie/tablet (als trihydraat) Diverse fabrikanten

Toedieningsvorm: Capsule
Sterkte: 500 mg

Toedieningsvorm: Poeder voor suspensie, suikervrij
Sterkte: 25 mg/ml
Verpakkingsvorm: 100 ml met maatlepel

Toedieningsvorm: Poeder voor suspensie, suikervrij
Sterkte: 50 mg/ml
Verpakkingsvorm: 100 ml met maatlepel

Toedieningsvorm: Poeder voor suspensie
Sterkte: 25 mg/ml
Verpakkingsvorm: 100 ml met doseerlepel

Toedieningsvorm: Poeder voor suspensie
Sterkte: 50 mg/ml
Verpakkingsvorm: 100 ml met doseerlepel

Sommige poeders voor suspensie bevatten aspartaam en/of natriumbenzoaat.

Toedieningsvorm: Tablet 'Disper'
Sterkte: 375 mg, 500 mg, 750 mg, 1000 mg

Sommige dispers bevatten aspartaam, benzylalcohol, benzylbenzoaat en/of sorbitol.

Amoxicilline infusie/injectie (als Na-zout) Diverse fabrikanten

Toedieningsvorm: Poeder voor infusievloeistof
Sterkte: 2000 mg

Bevat 24 mg natrium per 100 mg poeder.

Toedieningsvorm: Poeder voor injectievloeistof
Sterkte: 250 mg, 500 mg, 1000 mg

Bevat ca. 6,3 mg natrium per 100 mg poeder.

Uitleg symbolen

XGVS	Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS).
OTC	'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel.
Bijlage 2	Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering.
Aanvullende monitoring	Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb.

Advies

Benzathinebenzylpenicilline kan voor de vermelde indicaties worden voorgeschreven.

Probeer met hygiënische maatregelen uitbreiding van bacteriële huidinfecties of besmetting van anderen tegen te gaan. Behandel oppervlakkige bacteriële huidinfecties met een lokaal antimicrobieel middel. Bij impetigo en impetiginisatie heeft lokaal fusidinezuur de voorkeur. Bij diepe huidinfecties zijn meestal orale antibiotica geïndiceerd of is operatief ingrijpen noodzakelijk. Bij orale antimicrobiële behandeling heeft een smalspectrum-penicilline de voorkeur. Macroliden zijn een alternatief wanneer bijvoorbeeld penicillinen niet worden verdragen. Bij recidiverende cellulitis en erysipelas (> 1 infectie/jaar) een preventieve behandeling met een smalspectrum-penicilline overwegen; behandel gedurende 1–2 jaar met benzathinebenzylpenicilline (i.m.) of met feneticilline of fenoxymethylpenicilline (beide oraal). Bij bijtwonden heeft een breedspectrum-penicilline de voorkeur. Voor meer informatie zie bacteriële huidinfecties.

De medicamenteuze behandeling van soa’s is afhankelijk van het type verwekker en het resistentiepatroon. Maak de keuze voor een middel daarom op geleide van de diagnose. Geef voorlichting over veilig vrijen en partnerwaarschuwing. Behandel syfilis met benzathinebenzylpenicilline of benzylpenicilline, afhankelijk van het stadium. Bij penicillineallergie bij vroege syfilis is doxycycline een alternatief.

Advies

Algemeen: Indien behandeling met een breed-spectrum penicilline én orale toediening gewenst is, is hiertoe alleen amoxicilline beschikbaar.

Bij otitis media acuta gaat de voorkeur uit naar een afwachtend beleid met adequate pijnbestrijding. Is na drie dagen het effect op pijn en/of koorts onvoldoende dan starten met een antimicrobiële behandeling met amoxicilline. Bij risicogroepen en bij forse algemene ziekteverschijnselen direct starten met deze antimicrobiële behandeling.

Zie acute rinosinusitis voor de initiële therapie.

Bij acute faryngotonsillitis is pijnbestrijding met paracetamol, eerste keus. Antibiotica zijn zelden geïndiceerd. Bij ernstige faryngotonsillitis, bij immuundeficiëntie of op advies van de GGD kan gekozen worden voor een smalspectrum penicilline zoals feneticilline of fenoxymethylpenicilline. Bij een penicilline-overgevoeligheid is azitromycine gedurende drie dagen eerste keus. Bij een peritonsillair infiltraat of bij onvoldoende effect van een behandeling met smalspectrum penicillinen wordt gekozen voor de combinatie amoxicilline/clavulaanzuur.

Bij een bacteriële community-acquired pneumonie (CAP) is behandeling met antibiotica altijd aangewezen. De verwekker van een pneumonie is bepalend voor de keuze van het antibioticum, maar bij een onbekende verwekker is de ernst van de pneumonie bepalend voor de keuze van het antibioticum. Bij behandeling van een milde pneumonie (C(U)RB-65 score: 0–1, PSI-klasse: I–II) heeft orale toediening van amoxicilline de voorkeur. In geval van een aspiratiepneumonie heeft de combinatie amoxicilline+clavulaanzuur de voorkeur. Bij een matig-ernstige pneumonie (CURB-65 score: 2, PSI-klasse: III–IV) is intraveneuze toediening van amoxicilline óf benzylpenicilline aangewezen. Bij een ernstige pneumonie (CURB-65 score: > 2, PSI-klasse: V) die op een normale afdeling wordt behandeld is monotherapie met een i.v. cefalosporine (cefotaxim, ceftriaxon of cefuroxim) aangewezen. Bij een ernstige pneumonie (CURB-65 score: > 2, PSI-klasse: V) die op een intensivecare-afdeling wordt behandeld is monotherapie met i.v. moxifloxacine dan wel i.v. combinatietherapie van antibiotica aangewezen (ciprofloxacine met ofwel cefotaxim of ceftriaxon of cefuroxim). Bij een nosocomiale pneumonie wordt de keuze voor een specifiek antibioticum bepaald door de lokale situatie met betrekking tot de aard en de resistentie van de ziekenhuisflora.

Bij urineweginfecties is de farmacotherapie gebaseerd op: de ernst van de aandoening (wel of geen weefselinvasie), lokale resistentiepatronen en specifieke patiëntkenmerken (leeftijd, geslacht, risicokenmerken). Een cystitis bij gezonde niet-zwangere vrouwen gaat mogelijk vanzelf over; voer daarom een afwachtend beleid. Ga echter bij risicogroepen, waaronder kinderen, direct over tot medicamenteuze therapie om complicaties te voorkomen. De belangrijkste middelen zijn: nitrofurantoïne (1^e keus), oraal fosfomycine (2^e keus), trimethoprim (3^e keus) en bij zwangeren ook amoxicilline (alléén in combinatie met clavulaanzuur; dan 2^e keus). Gebruik in geval van weefselinvasie antibacteriële middelen met voldoende weefselpenetratie. Start, in afwachting van een kweekuitslag met antibiogram, de behandeling met middelen zoals ciprofloxacine (1^e keus), amoxicilline (alléén in combinatie met clavulaanzuur, dan 2^e keus) of cotrimoxazol (3^e keus) en intramuraal met aminoglycosiden en i.v. cefalosporinen.

De medicamenteuze behandeling van soa’s is afhankelijk van het type verwekker en het resistentiepatroon. Maak de keuze voor een middel daarom op geleide van de diagnose. Geef voorlichting over veilig vrijen en partnerwaarschuwing. Eerste keus bij urogenitale en/of cervicale chlamydia-infectie is azitromycine. Tweede keus is doxycycline. Bij contra-indicaties komen amoxicilline, levofloxacine of ofloxacine in aanmerking. Bij rectale infectie is doxycycline eerste keus. Bij gonorroe is ceftriaxon eerste keus. Bij contra-indicaties komen amoxicilline, ciprofloxacine of, als derde keus, azitromycine in aanmerking.

Peptische ulcera veroorzaakt door H. pylori behandelen met de combinatie van een protonpompremmer (omeprazol) en twee antibiotica (amoxicilline en claritromycine). Bij een succesvolle eradicatie, eventueel na een tweede behandeling, is de kans op een recidief klein.

Probeer uitbreiding van bacteriële huidinfecties of besmetting van anderen tegen te gaan met hygiënische maatregelen. Behandel oppervlakkige bacteriële huidinfecties met een lokaal antimicrobieel middel. Bij impetigo en impetiginisatie heeft lokaal fusidinezuur de voorkeur. Bij diepe huidinfecties zijn meestal orale antibiotica geïndiceerd of is operatief ingrijpen noodzakelijk. Bij orale antimicrobiële behandeling heeft een smalspectrum-penicilline de voorkeur. Macroliden zijn een alternatief wanneer bijvoorbeeld penicillinen niet worden verdragen.

Bij bijtwonden heeft een breedspectrum-penicilline (zoals amoxicilline) de voorkeur.

Na een tekenbeet kan worden afgewacht of preventief worden behandeld met een eenmalige dosering doxycycline of azitromycine. Erythema migrans of een Borrelia-lymfocytoom behandelen met doxycycline. Amoxicilline of azitromycine zijn een alternatief indien doxycycline gecontra-indiceerd is.

Endocarditisprofylaxe is geïndiceerd bij een hoogrisico-patiënt die een hoogrisico-ingreep ondergaat. Geef eenmalig flucloxacilline 30–60 min voorafgaand aan een ingreep bij geïnfecteerd (huid)weefsel, óf amoxicilline bij een tandheelkundige ingreep of bij een ingreep in de tractus digestivus of urogenitalis. Clindamycine of vancomycine is een alternatief bij een penicilline-allergie, afhankelijk van de soort ingreep. Dat geldt ook als de patiënt ≤ 7 dagen voor de ingreep met een penicilline is behandeld. De behandeling van een infectieuze endocarditis (IE) bestaat uit langdurige behandeling met i.v.-antibiotica. Amoxicilline kan bij IE worden ingezet als empirische therapie óf als behandeling van een IE die is veroorzaakt door Enterococcus spp., in beide gevallen in combinatie met ceftriaxon. Zie voor uitgebreide (keuze-)informatie de SWAB-richtlijn Infectieuze endocarditis.

Indicaties

Infecties, veroorzaakt door micro-organismen die gevoelig zijn voor benzylpenicilline:

Erysipelas;
Infecties met Treponema spp., zoals primaire, secundaire en latente syfilis (echter niet wanneer er sprake is van pathologische veranderingen in de liquor cerebrospinalis of van neurosyfilis), framboesia, pinta en bejel;
Offlabel: recidiverende cellulitis.

Profylaxe van:

erysipelas;
chronische aandoeningen veroorzaakt door (β-hemolytische) streptokokken (bv. acuut reuma veroorzaakt door Streptococcus pyogenes), in het bijzonder om chronische reumatische hartziekten (reumatische carditis) en post-streptokokken-glomerulonefritis te voorkómen (als een langetermijnbehandeling).

Gerelateerde informatie

Indicaties

Infecties veroorzaakt door micro-organismen die gevoelig zijn voor amoxicilline, zoals infecties van:

bovenste luchtwegen en het KNO-gebied (bv. otitis media, acute sinusitis, acute tonsillitis en peritonsillaire infecties, acute faryngitis, mastoïditis, epiglottitis);
onderste luchtwegen (bv. acute exacerbatie van chronische bronchitis, pneumonie (incl. 'community acquired' pneumonie, ofwel CAP);
tractus urogenitalis (bv. acute cystitis, acute pyelonefritis, asymptomatische bacteriurie tijdens de zwangerschap en offlabel bij cervicale en/of urethrale infecties veroorzaakt door Chlamydia trachomatis of bij een gonokokkeninfectie (hierbij alleen op geleide van een kweek met gevoeligheidsbepaling));
maag-darmstelsel (bv. bij de eradicatie van Helicobacter pylori, ook bij tyfus en paratyfus);
galblaas en galwegen;
bot (bv. osteomyelitis, prothetische gewrichtsinfecties);
huid en weke delen;
offlabel: bij conjunctivitis door Chlamydia trachomatis.

Specifiek:

Meningitis (bv. door een onbekende verwekker of veroorzaakt door H. influenzae of Listeria monocytogenes);
Bij de ziekte van Lyme, erythema migrans en Borrelia-lymfocytoom;
Tandabces met een zich uitbreidende cellulitis;
Bij bacteriëmie die (vermoedelijk) samenhangt met de hierboven genoemde infecties;
Als endocarditisprofylaxe bij risicopatiënten, de injectie-/infusievloeistof is ook geschikt voor de behandeling van een endocarditis.

Gerelateerde informatie

Dosering

De patiënt na toediening gedurende ten minste 30 minuten onder observatie houden, vanwege de kans op ernstige acute allergische reacties (ook bij de eerste toediening).

Antipyretica kunnen gebruikt worden als premedicatie bij syfilis met een hoge 'bacterial load' om de Jarisch-Herxheimer reactie te voorkómen.

Klap alles open Klap alles dicht

Algemene therapie:

Volwassenen en kinderen ≥ 30 kg lichaamsgewicht:

I.m.: 1,2 mln. IE eenmalig. Bij streptokokkeninfecties ten minste 10 dagen behandelen om acuut (gewrichts)reuma of glomerulonefritis te voorkómen; volgens de fabrikant kan dit over het algemeen worden gewaarborgd met 1–2 injecties van 1,2 mln. IE eenmalig.

Kinderen < 30 kg lichaamsgewicht:

I.m.: 600.000 IE eenmalig. Bij streptokokkeninfecties ten minste 10 dagen behandelen om acuut (gewrichts)reuma of glomerulonefritis te voorkomen; volgens de fabrikant kan dit over het algemeen worden gewaarborgd met 1–2 injecties van 600.000 IE eenmalig.

Primaire en secundaire syfilis:

Volwassenen en kinderen vanaf 12 jaar:

I.m: 2,4 mln. IE eenmalig, verdeeld over beide billen. Indien de symptomen opnieuw optreden of uitslagen van serologisch onderzoek sterk positief blijven, de behandeling herhalen

Kinderen < 12 jaar:

I.m.: eenmalig 50.000 IE/kg lichaamsgewicht; max. 2,4 mln. IE. Indien de symptomen opnieuw optreden of uitslagen van serologisch onderzoek sterk positief blijven, de behandeling herhalen.

Latente syfilis:

Volwassenen en kinderen vanaf 12 jaar:

I.m.: 3× 2,4 mln.; toedienen met tussenpozen van één week (c.q. op dag 1, 8 en 15).

Kinderen < 12 jaar:

I.m.: 3× 50.000 IE/kg lichaamsgewicht (max. 2,4 mln. IE per dosis); toedienen met tussenpozen van één week.

Congenitale syfilis (geen neurosyfilis):

Kinderen van 0–18 jaar:

Volgens de fabrikant en het Kinderformularium van het NKFK: I.m.: 50.000 IE/kg lichaamsgewicht als eenmalige dosis; maximaal 2,4 mln. IE. Volgens het NKFK gaat de voorkeur gaat echter uit naar een intraveneuze (alternatieve) behandeling; alleen gebruiken in overleg met een infectioloog.

Framboesia, pinta en bejel:

Volwassenen en kinderen ≥ 30 kg lichaamsgewicht:

I.m.: 1,2 mln. IE eenmalig.

Kinderen < 30 kg lichaamsgewicht:

I.m.: 600.000 IE eenmalig.

Profylaxe van acuut reuma, post-streptokokken-glomerulonefritis en erysipelas:

Volwassenen en kinderen met een lichaamsgewicht > 30 kg:

I.m.: 1,2 mln. IE elke 3–4 weken. Behandelduur: zonder cardiale betrokkenheid: ten minste 5 jaar of tot een leeftijd van 21 jaar; voorbijgaande cardiale betrokkenheid: ten minste 10 jaar of tot een leeftijd van 21 jaar; bij aanhoudende cardiale betrokkenheid: ten minste 10 jaar of tot een leeftijd van 40 jaar, soms is levenslange profylaxe noodzakelijk.

Kinderen < 30 kg lichaamsgewicht:

Volgens de fabrikant: i.m.: 600.000 IE elke 3–4 weken. Behandelduur: zonder cardiale betrokkenheid: ten minste 5 jaar, of tot een leeftijd van 21 jaar; voorbijgaande cardiale betrokkenheid: ten minste 10 jaar, of tot een leeftijd van 21 jaar; bij aanhoudende cardiale betrokkenheid: ten minste 10 jaar, of tot een leeftijd van 40 jaar; soms is levenslange profylaxe noodzakelijk

Volgens het Kinderformularium van het NKFK: I.m.: bij een (leeftijd ≥ 1 jaar en) lichaamsgewicht < 20 kg: 600.000 IE i.m. om de 3–4 weken. Bij ≥ 20 kg: 1,2 mln. IE i.m. om de 3–4 weken.

Offlabel: Recidiverende cellulitis:

Volwassenen:

Volgens de NHG-Standaard Bacteriële huidinfecties (2017): preventief om nieuw episoden te voorkómen: i.m. 1,2 mln. IE eenmaal per 3–4 weken, gedurende 1–2 jaar.

Verminderde nierfunctie: volgens de fabrikant: bij een creatinineklaring > 60 ml/min; de normale dosering; creatinineklaring 10–50 ml/min: 75% van de normale dagdosis; creatinineklaring < 10 ml/min: 20–50% van de normale dagdosis (max. 1–3 mln. IE/dag) als 2–3 enkelvoudige toedieningen. Volgens het Kinderformularium van het NKFK: bij een leeftijd > 3 mnd. is bij een creatinineklaring ≥ 30 ml/min geen dosisaanpassing nodig; bij een creatinineklaring < 30 ml/min kan een algemeen advies niet gegeven worden; weeg het beoogde effect, risico's van bijwerkingen bij overdosering en therapiefalen bij onderdosering af.

Gebruik bij hemodialyse: benzathinebenzylpenicilline is hemodialyseerbaar; gegevens over de invloed van de dialyse op de plasmaconcentratie van benzylpenicilline ontbreken hierbij; de beslissing om dialysepatiënten met benzathinebenzylpenicilline te behandelen per geval afwegen.

Toedieningsinformatie: de suspensie gedurende een minuut krachtig schudden voor gebruik. Uitsluitend diep i.m. toedienen en langzaam inspuiten, bij voorkeur in M. gluteus; bij kinderen (≤ 2 jaar) echter bij voorkeur midlateraal in de dij. Maximaal 5 ml per injectieplaats toedienen.

Dosering

De dosering is afhankelijk van leeftijd, lichaamsgewicht en nierfunctie van de patiënt, de ernst en locatie van de infectie en van de verwachte of vastgestelde veroorzakende bacterie.

Parenterale therapie is geïndiceerd als de orale route niet geschikt is of bij urgente behandeling van ernstige infecties.

Tijdens toediening van hoge doseringen (parenterale) amoxicilline zorgen voor voldoende vloeistofinname en urineproductie om de kans op kristalurie te verminderen.

Behandelduur: In het algemeen geldt: de therapie van acute infecties tot 48–72 uur na verdwijnen van de klinische symptomen voortzetten. Een behandelduur van 5–7 dagen zal in het algemeen voldoende zijn, tenzij binnen de indicatie anders is omschreven, bij β-hemolytische streptokokkeninfecties van groep A (GAS) moet deze echter ten minste 10 dagen bedragen om bepaalde complicaties te voorkomen (bv. reumatische koorts of glomerulonefritis).

De behandeling van chronische of ernstige infecties in het algemeen 48 uur voortzetten na verdwijnen van de klinische symptomen.

Klap alles open Klap alles dicht

Acute bacteriële sinusitis óf tandabces met een zich uitbreidende cellulitis:

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg lichaamsgewicht:

Oraal: volgens de fabrikant: 250–500 mg elke 8 uur óf 750–1000 mg elke 12 uur. Bij ernstige infecties 750–1000 mg elke 8 uur.

Oraal: volgens de NHG-Standaard acute rhinosinusitis (2014), vanaf 18 jaar: 500 mg elke 8 uur; kinderen 40 mg/kg lichaamsgewicht per dag in 3 doses, maximale dosering 500 mg elke 8 uur. Behandelduur: één week.

Oraal: volgens SWAB-advies sinusitis, vanaf 18 jaar: 750 mg elke 8 uur. Behandelduur: 7 dagen.

Intraveneus: volgens SWAB-advies sinusitis, vanaf 18 jaar: 1000 mg elke 6 uur, gedurende 7 dagen. Volgens de fabrikant: bij een ernstig tandabces of sinusitis mét ernstige systemische tekenen en symptomen: 750 mg tot 2 g elke 8 uur óf 2 g elke 12 uur, maximaal 12 g/dag.

Kinderen < 40 kg:

Oraal: volgens de fabrikant: 20–90 mg/kg lichaamsgewicht/dag in verdeelde doses.

Oraal: Volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline) bij kinderen vanaf 1 maand tot 18 jaar: 50 mg/kg/dag (range 40–60 mg/kg/dag; bij indicatie 'infecties') over 3 verdeelde doses (max. 1,5 g/dag). Bij de indicatie 'ernstige infecties' is de dosis volgens het NKFK bij kinderen < 40 kg: 80–90 mg/kg/dag (max. 3 g/dag) verdeeld over 3 doses.

Oraal: volgens de NHG-Standaard acute rhinosinusitis (2014), kinderen oraal 40 mg/kg lichaamsgewicht per dag in 3 doses, maximale dosering 500 mg elke 8 uur. Behandelduur: één week.

Intraveneus: volgens de fabrikant: bij een ernstig tandabces of sinusitis mét ernstige systemische tekenen en symptomen: 20–200 mg/kg/dag verdeeld over 2–4 gelijke doses van max. 25 mg/kg of als i.v. infusies van max. 50 mg/kg.

Ernstige infecties van oor, neus en keel (bv. mastoïditis, peritonsillaire infectie, epiglottitis):

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg lichaamsgewicht:

Intraveneus: volgens de fabrikant: 750 mg tot 2 g elke 8 uur óf 2 g elke 12 uur, maximaal 12 g/dag. Volgens SWAB-advies mastoïditis acuta: 1000 mg elke 6 uur, gedurende 10–14 dagen.

Kinderen < 40 kg:

Intraveneus: volgens de fabrikant: 20–200 mg/kg/dag, verdeeld over 2–4 gelijke doses van max. 25 mg/kg/keer of als infusies van max. 50 mg/kg/keer.

Acute streptokokkentonsillitis of -faryngitis:

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg lichaamsgewicht:

Oraal: 500 mg elke 8 uur óf 750–1000 mg elke 12 uur. Bij ernstige infecties 750–1000 mg elke 8 uur. Behandelduur: 10 dagen.

Oraal: volgens SWAB-advies tonsillitis > 18 jaar: 500 mg elke 8 uur, gedurende 10 dagen.

Kinderen < 40 kg:

Oraal: volgens de fabrikant: 40–90 mg/kg lichaamsgewicht in verdeelde doses. Behandelduur: 10 dagen.

Oraal: volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline) bij kinderen vanaf 1 maand tot 18 jaar: 50 mg/kg/dag (range 40–60 mg/kg/dag; bij indicatie 'infecties') over 3 verdeelde doses (max. 1,5 g/dag). Bij de indicatie 'ernstige infecties' is de dosis volgens het NKFK bij kinderen < 40 kg: 80–90 mg/kg/dag (max. 3 g/dag) verdeeld over 3 doses.

Acute otitis media:

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg lichaamsgewicht:

Oraal: volgens de fabrikant: 500 mg elke 8 uur óf 750–1000 mg elke 12 uur. Bij ernstige infecties 750–1000 mg elke 8 uur gedurende 10 dagen.

Oraal: volgens SWAB-advies otitis media, vanaf 18 jaar: 750 mg elke 8 uur, gedurende 5 tot 10 dagen.

Oraal: volgens de NHG-Standaard otitis media acuta bij kinderen (2014): 40 mg/kg lichaamsgewicht/dag in 3 doses, gedurende 7 dagen.

Kinderen < 40 kg:

Oraal: volgens de fabrikant: 20–90 mg/kg lichaamsgewicht/dag in verdeelde doses.

Oraal: volgens de NHG-Standaard otitis media acuta bij kinderen (2014): 40 mg/kg lichaamsgewicht in 3 doses, gedurende 7 dagen.

Cystitis of pyelonefritis:

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg lichaamsgewicht:

Oraal: 250–500 mg elke 8 uur óf 750–1000 mg elke 12 uur. Bij ernstige infecties 750–1000 mg elke 8 uur. Een acute cystitis kán behandeld worden met 3 g 2×/dag gedurende één dag.

Intraveneus: volgens de fabrikant bij een acuut ziektebeeld: 750 mg tot 2 g elke 8 uur óf 2 g elke 12 uur, maximaal 12 g/dag.

Intraveneus: volgens SWAB-advies pyelonefritis: een gecompliceerde UWI bij vrouwen 10–14 dagen behandelen; alle gecompliceerde UWI bij mannen gedurende 14 dagen. Dosering: 1000 mg amoxicilline elke 6 uur, gedurende 10–14 dagen, in combinatie met een i.v. aminoglycoside 1×/dag (bv. gentamicine; bij voorkeur kortdurend).

Kinderen < 40 kg:

Oraal: 20–90 mg/kg lichaamsgewicht/dag in verdeelde doses.

Intraveneus: volgens de fabrikant bij een acuut ziektebeeld: 20–200 mg/kg/dag, verdeeld over 2–4 gelijke doses van max. 25 mg/kg/keer of als infusies van max. 50 mg/kg/keer.

Asymptomatische bacteriurie tijdens de zwangerschap:

Vrouwen ≥ 40 kg lichaamsgewicht:

Oraal: 250–500 mg elke 8 uur óf 750–1000 mg elke 12 uur.

Offlabel: Cervicale en/of urethrale infecties en/of conjunctivitis veroorzaakt door Chlamydia trachomatis:

Volwassenen:

Oraal: volgens de multidisciplinaire richtlijn op p. 75 Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (pdf 2,4 MB, update 2019) op NHG.org: 500 mg 3×/dag gedurende 7 dagen. Voor conjunctivitis door C. trachomatis op p. 77 van de richtlijn.

Offlabel: Gonorroe:

Volwassenen:

Oraal: volgens de multidisciplinaire richtlijn op p. 95 Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (pdf 2,4 MB, update 2019) op NHG.org: alleen op geleide van een kweek mét gevoeligheidsbepaling; éénmalig 3000 mg.

Acute exacerbatie van chronische bronchitis:

Volwassenen:

Oraal: volgens de fabrikant: 500 mg elke 8 uur óf 750–1000 mg elke 12 uur. Bij een ernstige infectie 750–1000 mg elke 8 uur gedurende 10 dagen.

Oraal: volgens SWAB-advies bronchitis: bij een verminderde weerstand/comorbiditeit: 500 mg elke 8 uur, gedurende 5 dagen. Bij een bronchitis bij COPD worden andere middelen gebruikt, zie dan het SWAB-advies bronchitis- exacerbatie COPD.

Intraveneus: volgens de fabrikant 750 mg tot 2 g elke 8 uur óf 2 g elke 12 uur, maximaal 12 g/dag.

'Community acquired' pneumonie (CAP):

Volwassenen:

Bij een 'milde' pneumonie (oraal):

Oraal: volgens de fabrikant: 500–1000 mg elke 8 uur.

Oraal: volgens de SWAB-richtlijn CAP (2016): bij een 'milde' pneumonie (volgens PSI-klasse of C(U)RB-65 score, of pragmatisch; behandeling 'thuis'): amoxicilline 750 mg elke 8 uur, gedurende 5 dagen.

Oraal: volgens de NHG-Standaard Acuut hoesten (2011): 500 mg elke 8 uur, gedurende 5 dagen.

Intraveneus: Bij een 'matig ernstige' pneumonie (zoals volgens de PSI-klasse of CURB-65 score, of meer pragmatisch; bij behandeling in het ziekenhuis (geen intensivecare-opname)): zie tabel 7 op p. 49 in de SWAB-richtlijn CAP (2016): amoxicilline 1000 mg elke 6 uur; gedurende 5 dagen.

Kinderen:

Oraal: volgens de fabrikant: bij kinderen ≥ 40 kg lichaamsgewicht: 500–1000 mg elke 8 uur; bij kinderen < 40 kg: 20–90 mg/kg lichaamsgewicht/dag in verdeelde doses.

Oraal: volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline) bij kinderen vanaf 1 maand tot 18 jaar: 50 mg/kg/dag (range 40–60 mg/kg/dag; bij de indicatie 'infecties') over 3 verdeelde doses (max. 1,5 g/dag). Bij de indicatie 'ernstige infecties' is de dosis volgens het NKFK bij kinderen < 40 kg: 80–90 mg/kg/dag (max. 3 g/dag) verdeeld over 3 doses.

Oraal: volgens de NHG-Standaard Acuut hoesten (2011) bij kinderen < 11 jaar: oraal: 40 mg/kg lichaamsgewicht verdeeld over 3 doses (elke 8 uur; max. 3× 500 mg), gedurende 5 dagen.

Tyfus en paratyfus:

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg lichaamsgewicht:

Oraal: 500 mg – 2 g elke 8 uur.

Kinderen < 40 kg:

Oraal: 100/mg/kg lichaamsgewicht/dag verdeeld over 3 doses.

Prothetische gewrichtsinfecties:

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg lichaamsgewicht:

Oraal: 500 mg – 1 g elke 8 uur.

Intraveneus: volgens de fabrikant: 750 mg tot 2 g elke 8 uur óf 2 g elke 12 uur, maximaal 12 g/dag.

Vroege ziekte van Lyme:

Volwassenen en kinderen (≥ 40 kg lichaamsgewicht):

Oraal: volgens de fabrikant bij geïsoleerd erythema migrans (bij volwassenen en kinderen > 40 kg lichaamsgewicht): 500 mg tot 1 g 3×/dag (elke 8 uur), tot maximaal 4 g/dag in verdeelde doses, gedurende 14 (10 tot 21) dagen.

Oraal: volgens de CBO-richtlijn Lymeziekte (2013, p. 142) bij erythema migrans óf Borrelia-lymfocytoom (bij volwassenen en kinderen ≥ 9 jaar): 500 mg 3×/dag (elke 8 uur) gedurende 14 dagen.

Kinderen:

Volgens de fabrikant bij geïsoleerd erythema migrans (bij een lichaamsgewicht < 40 kg): 25–50 mg/kg lichaamsgewicht/dag, verdeeld over 3 doses (elke 8 uur), gedurende 10–21 dagen.

Oraal: volgens de CBO-richtlijn Lymeziekte (2013, p. 142) bij kinderen < 9 jaar bij een erythema migrans óf Borrelia-lymfocytoom: 50 mg/kg/lichaamsgewicht/dag, verdeeld over 3 doses (elke 8 uur), gedurende 14 dagen.

Oraal: volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline) bij kinderen vanaf 1 maand tot 18 jaar: bij vroege gelokaliseerde en bij gedissemineerde Lymeziekte, met uitzondering van Lyme-carditis en -meningitis: 50 mg/kg/dag verdeeld over 3 doses (elke 8 uur), max. 1500 mg/dag. Behandelduur: 14 dagen; Lyme-artritis gedurende 30 dagen.

Laat stadium ziekte van Lyme (systemische aantasting):

Volwassenen en kinderen (≥ 40 kg lichaamsgewicht):

Oraal: volgens de fabrikant: 500 mg tot 2 g elke 8 uur, maximaal 6 g/dag in verdeelde doses gedurende 10–30 dagen.

Intraveneus: volgens de fabrikant: 2 g elke 8 uur.

Kinderen < 40 kg:

Oraal: volgens de fabrikant: 100 mg/kg/dag verdeeld over 3 doses (elke 8 uur), gedurende 10–30 dagen.

Intraveneus: volgens de fabrikant: 50 mg/kg lichaamsgewicht/dag verdeeld over 3 doses.

Kinderen ≥ 4 kg en tot 3 maanden oud:

Intraveneus: volgens de fabrikant: 50 mg/kg lichaamsgewicht/dag verdeeld over 3 doses.

Eradicatie van Helicobacter pylori:

Volwassenen en adolescenten (≥ 40 kg lichaamsgewicht):

Oraal: 750–1000 mg elke 12 uur, in combinatie met een protonpompremmer (bv. omeprazol) en een ander oraal antibioticum (bv. claritromycine of metronidazol). Behandelduur: 7 dagen. Voor meer informatie zie peptische ulcera.

Kinderen tot 18 jaar:

Oraal: volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline)): 50 mg/kg lichaamsgewicht/dag verdeeld over 2 doses, max. 2 g amoxicilline/dag (tenzij sprake is van claritromycine en metronidazol resistentie, dan hoge dosering amoxicilline 80–90 mg/kg/dag). Behandelduur: 7 dagen. Als onderdeel van een tripeltherapie; amoxicilline geven in combinatie met een protonpompremmer (bv. omeprazol oraal 1–2,5 mg/kg/dag in 1–2 doses) en een ander antibioticum (bv. claritromycine oraal 20–30 mg/kg/dag in 2 doses) óf alternatief: metronidazol (oraal 20–30 mg/kg/dag in 2 doses).

Meningitis:

Volwassenen:

Intraveneus: volgens het SWAB-advies meningitis, onbekende verwekker: amoxicilline 2000 mg 6×/dag (elke 4 uur) in combinatie met ofwel i.v. ceftriaxon (2000 mg 2×/dag) óf met i.v. cefotaxim (2000 mg 6×/dag) gedurende 14 dagen. Start ook met dexamethason i.v. 10 mg 4×/dag, gedurende 4 dagen. Zie eventueel voor aanvullende informatie de tekst vanaf p. 11 in de SWAB-richtlijn CZS-infecties (pdf 0,6 MB, 2012).

Intraveneus: volgens het SWAB-advies meningitis H. influenzae indien een amoxicilline-gevoelige H. influenzae is gekweekt is de i.v.-dosering amoxicilline 2 g 6×/dag, gedurende 7 dagen.

Intraveneus: volgens het SWAB-advies meningitis Listeria monocytogenes indien een Listeria monocytogenes is gekweekt: i.v. 2 g 6×/dag gedurende minimaal 21 dagen.

Kinderen vanaf 1 maand tot 18 jaar:

Intraveneus: volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline): 200 mg/kg/dag verdeeld over 3–4 doses, max. 12 g/dag. Volgens SWAB-advies primaire meningitis, onbekende verwekker wordt initieel een andere middel gebruikt, bij een immuungecompromitteerde patiënt wordt wel amoxicilline toegevoegd.

Kinderen van 1 week tot 4 weken en geboortegewicht ≥ 2000 g:

Intraveneus: volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline): 200 mg/kg/dag verdeeld over 4 doses. Volgens SWAB-advies primaire meningitis, onbekende verwekker in combinatie met i.v. cefotaxim. Behandelduur: o.a. afhankelijk van de gevonden verwekker, zie onder de Opmerkingen op die webpagina.

Kinderen van 1 week tot 4 weken en geboortegewicht < 2000 g:

Intraveneus: volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline): 150 mg/kg/dag verdeeld over 3 doses. Volgens SWAB-advies primaire meningitis, onbekende verwekker in combinatie met i.v. cefotaxim. Behandelduur: o.a. afhankelijk van de gevonden verwekker, zie onder de Opmerkingen op die webpagina.

Kinderen < 1 week en geboortegewicht ≥ 2000 g:

Kinderen < 1 week en geboortegewicht < 2000 g:

Intraveneus: volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline): 100 mg/kg/dag verdeeld over 2 doses. Volgens SWAB-advies primaire meningitis, onbekende verwekker in combinatie met i.v. cefotaxim. Behandelduur: o.a. afhankelijk van de gevonden verwekker, zie onder de Opmerkingen op die webpagina.

Algemene richtlijn bij (overige) niet-ernstige en matig-ernstige infecties:

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg:

Oraal: volgens de fabrikant: 500–750 mg elke 12 uur of 375–500 mg elke 8 uur.

Kinderen:

Oraal: Volgens enkele fabrikanten: bij kinderen < 40 kg: 40–90 mg/kg lichaamsgewicht per dag in 3 doses; alleen bij hogere doseringen eventueel in 2 doses per dag. Max. 3 g/dag.

Oraal: volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline): bij kinderen vanaf 1 maand tot 18 jaar: 50 mg/kg/dag (range 40–60 mg/kg/dag) verdeeld over 3 doses, max. 1,5 g/dag. Infecties bij neonaten (< 1 maand) worden per definitie gezien als ernstig, zie het voorschrift onder het kopje '(Andere) ernstige infecties'.

Pasgeborenen ≥ 4 kg, tot 3 maanden:

Intraveneus: gebruikelijke dagdosis 20–150 mg/kg/dag verdeeld over 3 gelijke doses van max. 25 mg/kg/keer of als infusies van max. 50 mg/kg/keer.

Premature pasgeborenen < 4 kg:

Intraveneus: gebruikelijke dagdosis 20–100 mg/kg/dag verdeeld over 2 gelijke doses van max. 25 mg/kg/keer of als infusies van max. 50 mg/kg/keer.

Bacteriëmie samenhangend met de in rubriek Indicaties genoemde infecties:

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg:

Intraveneus: volgens de fabrikant: 1–2 g elke 4, 6 óf 8 uur, max. 12 g/dag.

Kinderen ≥ 4 kg en tot 40 kg:

Intraveneus: volgens de fabrikant: 50–150 mg/kg lichaamsgewicht/dag verdeeld over 3 gelijke doses (elke 8 uur) van max. 25 mg/kg/keer óf als infusies van max. 50 mg/kg/keer.

(Andere) ernstige infecties:

Kinderen:

Oraal: volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline): bij kinderen van < 40 kg: 80–90 mg/kg/dag verdeeld over 3 doses, max. 3 g/dag; bij kinderen ≥ 40 kg: 1,5–3 g/dag verdeeld over 3 doses. NB: Het omslagpunt van 40 kg komt voort uit de literatuur. Er is geen reden waarom kinderen < 40 kg een hogere dosis (kunnen) krijgen dan kinderen ≥ 40 kg; de doseringen hierboven beschreven geven per gewichtscategorie goede resultaten. Het omslagpunt van 40 kg wordt ook door veel fabrikanten gebruikt.

Intraveneus: volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline): vanaf 1 maand tot 18 jaar: 100 mg/kg lichaamsgewicht/dag verdeeld over 3–4 doses, max. 12 g/dag.

Zuigelingen:

Intraveneus: volgens de fabrikant bij zuigelingen ≥ 4 kg en tot de leeftijd van 3 maanden: 20–150 mg/kg lichaamsgewicht/dag verdeeld over 3 doses (elke 8 uur) van max. 25 mg/kg of als infusies van max. 50 mg/kg.

Intraveneus: volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline): leeftijd 1–4 weken en geboortegewicht ≥ 2 kg: 100 mg/kg/dag verdeeld over 4 doses (elke 6 uur); leeftijd 1–4 weken en geboortegewicht < 2 kg: 75 mg/kg/dag verdeeld over 3 doses (elke 8 uur) en deze dosering ook toepassen bij een leeftijd < 1 week en geboortegewicht ≥ 2 kg. Bij een leeftijd < 1 week én geboortegewicht < 2 kg: 50 mg/kg dag verdeeld over 2 doses.

Prematuren en neonaten < 4 kg:

Intraveneus: volgens de fabrikant: gebruikelijke dagdosis 50–100 mg/kg lichaamsgewicht/dag verdeeld over twee gelijke doses van max. 25 mg/kg/keer of als infusies van max. 50 mg/kg/keer.

Volgens het Kinderformularium van het NKFK ( amoxicilline): zie het voorschrift bij 'Zuigelingen' hierboven.

Endocarditisprofylaxe:

Volwassenen:

Intraveneus, oraal: 30–60 min vóór de ingreep, bij bepaalde ingrepen in de mondholte, bovenste luchtwegen, het maag-darmkanaal en urogenitale gebied: intraveneus: 2 g. Oraal: volgens de fabrikant (ook bij kinderen ≥ 40 kg) én de NHG-behandelrichtlijn Endocarditisprofylaxe (pdf 0,2 MB) (conform Europese richtlijn): 30–60 min voorafgaand aan een tandheelkundige ingreep: 2 g.

Kinderen:

Intraveneus, oraal: 30–60 min vóór de ingreep: intraveneus 50 mg/kg lichaamsgewicht, max. 2 g. Oraal: 50 mg/kg lichaamsgewicht (bij voorkeur in dispersvorm). Volgens de NHG-behandelrichtlijn Endocarditisprofylaxe (conform Europese richtlijn en Kinderformularium): voorafgaand aan een tandheelkundige ingreep: max. 2 g.

Behandeling van endocarditis:

Volwassenen en kinderen van ≥ 40 kg:

Intraveneus: volgens de fabrikant 1–2 g elke 4–6 uur, maximaal 12 g/dag.

Intraveneus: volgens de SWAB-richtlijn Infectieuze endocarditis bij volwassenen amoxicilline 12 g/dag in 4–6 doses óf via continue infusie gedurende 4 tot 6 weken, en veelal in combinatie met andere antibiotica bij de diverse mogelijke verwekkers van endocarditis. Raadpleeg de richtlijn voor de behandeling per verwekker (p. 3 t/m 8, 29 t/m 32).

Kinderen < 40 kg:

Intraveneus: volgens de fabrikant: 200 mg/kg/dag verdeeld over 3–4 gelijke doses van max. 25 mg/kg/keer of als infusies van max. 50 mg/kg/keer.

Pasgeborenen ≥ 4 kg en tot 3 maanden oud:

Intraveneus: volgens de fabrikant: 150 mg/kg verdeeld over 3 gelijke doses van max. 25 mg/kg/keer of als infusies van max. 50 mg/kg/keer.

Premature pasgeborene < 4 kg:

Intraveneus: volgens de fabrikant: 100 mg/kg lichaamsgewicht/dag verdeeld over twee doses.

Ouderen: geen dosisaanpassing nodig op basis van alleen de leeftijd.

Nierfunctiestoornis: Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg:

Verminderde nierfunctie: Volgens de werkgroep 'Geneesmiddelen bij verminderde nierfunctie' van de KNMP: oraal en i.v. bij een creatinineklaring 10–30 ml/min: alleen bij een dosering van 4 g of meer per dag is het advies ná 10 dagen een toedieningsinterval van 12 uur aan te houden. Bij een creatinineklaring < 10 ml/min: oraal max. 500 mg iedere 24 uur; i.v. de dosering verminderen met 15–50%.
Hemodialyse: volgens de fabrikant:
- oraal: 500 mg om de 24 uur, vóór de hemodialyse één extra dosis van 500 mg geven, en om de circulerende spiegel te herstellen ook ná de hemodialyse een dosis van 500 mg geven.
- intraveneus: 1 g op het einde van de dialyse, daarna 500 mg om de 24 uur.
- intramusculair: 500 mg tijdens de dialyse, 500 mg op het einde van de dialyse en daarna 500 mg om de 24 uur.
Peritoneale dialyse: volgens de fabrikant:
- oraal: max. 500 mg iedere 24 uur.
- intraveneus: 1 g startdosis, daarna 500 mg/dag.
- intramusculair: 500 mg/dag als één enkele dosis.

Nierfunctiestoornis: Kinderen < 40 kg:

Verminderde nierfunctie: Volgens de werkgroep 'Geneesmiddelen bij verminderde nierfunctie' van de KNMP: oraal en i.v.: bij een creatinineklaring 10–30 ml/min: een toedieningsinterval van 12 uur aanhouden; bij een creatinineklaring < 10 ml/min: een toedieningsinterval van 24 uur aanhouden.
Hemodialyse: de dosis geven na afloop van de dialyse. Volgens de fabrikant:
- oraal: 15 mg/kg lichaamsgewicht/dag in 1 gift (max. 500 mg), vóór de hemodialyse één extra dosis van 15 mg/kg, en om de circulerende spiegel te herstellen ook ná de dialyse een dosis van 15 mg/kg geven.
- intraveneus: 25 mg/kg lichaamsgewicht als startdosis en 12,5 mg/kg op het eind van de dialyse, daarna 25 mg/kg lichaamsgewicht/dag.
- intramusculair: 15 mg/kg lichaamsgewicht tijdens en op het einde van de dialyse, daarna 15 mg/kg om de 24 uur.
Peritoneale dialyse: volgens de fabrikant:
- intraveneus: 25 mg/kg lichaamsgewicht/dag als één enkele dosis.
- intramusculair: 15 mg/kg lichaamsgewicht/dag als één enkele dosis.

Leverinsufficiëntie: geen dosisaanpassing nodig, wel is regelmatige controle van de leverfunctie en voorzichtigheid geboden.

Algemene toedieningsinformatie:

Oraal: de capsule zonder kauwen met wat water innemen. De Disper kan in zijn geheel worden ingenomen met ruim water of worden opgelost in een half kopje water. De suspensie schudden voor gebruik en met een glas water innemen; bij baby's de suspensie onverdund toedienen en daarna melk of thee geven. Bij optreden van maag-darmklachten, amoxicilline innemen tijdens de maaltijd.
Intraveneus: Als injectie langzaam toedienen (ten minste gedurende 3–4 min); de inlooptijd van de toediening als i.v.-infusie is 20–30 min.
Intramusculair: bij volwassenen: max. 4 g/dag en max. enkelvoudige dosis 1 g/keer. Bij kinderen 120 mg/kg/dag (verdeeld over 2 tot 6 gelijke doses) en max. enkelvoudige dosis 60 mg/kg.

Bijwerkingen

Vaak (1-10%): candidiase. Misselijkheid, diarree.

Soms (0,1-1%): braken, glossitis, stomatitis.

Zelden (0,01-0,1%): allergische reacties zoals urticaria, angio-oedeem, anafylactische reactie (incl. shock) en anafylactoïde reacties, erythema multiforme, exfoliatieve dermatitis, het optreden van koorts, artralgie. Nefropathie, interstitiële nefritis.

Zeer zelden (< 0,01%): hemolytische anemie, leukopenie, agranulocytose, trombocytopenie.

Verder zijn gemeld: serumziekte. Cholestase, hepatitis. Pseudomembraneuze colitis. Jarisch-Herxheimer-reactie. Infiltraten en/of pijn op de plaats van injectie. Nicolau-syndroom. Hoigné-syndroom bij onbedoelde intravasculaire injectie. Bij onbedoelde intra-arteriële injectie kunnen ernstigere complicaties optreden, zoals vasculaire occlusie, trombose en gangreen.

De Jarisch-Herxheimer-reactie (met hypotensie, tachycardie, vasodilatatie, koorts, koude rillingen, hoofd- en spierpijn, rigor en zere keel) kan bij de behandeling van syfilis optreden, meestal binnen 2–12 uur na toediening van de eerste dosis. De reactie wordt vooral gezien bij syfilis met een hoge 'bacterial load', zoals bij een hoge VDRL-titer en in het tweede stadium. Bij zwangere vrouwen kán dit een vroegtijdige partus en foetale nood veroorzaken; echter dit is geen reden om hen de syfilisbehandeling te onthouden. De symptomen kunnen worden onderdrukt met antipyretica, maar ze verdwijnen ook doorgaans vanzelf na 10–12 uur.

Bijwerkingen

Zeer vaak (> 10%): diarree.

Vaak (1-10%): misselijkheid, braken, flatulentie, smaakstoornis, verminderde eetlust. Exantheem (vooral rond de mond), candidiasis van huid en slijmvliezen. Huidreacties (5–11 dagen na start van de therapie) zoals exantheem, jeuk, urticaria.

Soms (0,1-1%): overige superinfecties en kolonisatie met resistente organismen of gisten (na langdurig en herhaald gebruik). Duizeligheid, hoofdpijn. Indigestie. Voorbijgaande matige stijging van ASAT- en/of ALAT-waarden.

Zelden (0,01-0,1%): larynxoedeem, angio-oedeem, anafylaxie (incl. shock), serumziekte. Hyperkinesie, convulsies (bij gestoorde nierfunctie, meningitis, epilepsie in de voorgeschiedenis en/of bij hoge doses). Erythema multiforme, acute gegeneraliseerde exanthemateuze pustulose (AGEP), Stevens-Johnsonsyndroom (SJS), toxische epidermale necrolyse (TEN; syndroom van Lyell), blaren en exfoliatieve dermatitis. Reversibele leukopenie (incl. neutropenie), trombocytopenie, eosinofilie, hemolytische anemie. Hepatitis, cholestatische icterus. Acute interstitiële nefritis, kristalurie. Geneesmiddelkoorts. Oppervlakkige verkleuring van de tanden (suspensie), die na tandenpoetsen verdwijnt. Tromboflebitis (intraveneuze toediening).

Zeer zelden (< 0,01%): granulocytopenie (incl. agranulocytose), hemolytische anemie, pancytopenie (alle reversibel na staken). Pseudomembraneuze colitis of met antibiotica-geassocieerde colitis (incl. hemorragische colitis). Vasculitis ten gevolge van overgevoeligheid. Geneesmiddelreactie met eosinofilie en systemische symptomen (DRESS-syndroom). Zwarte (haar)tong.

Verder zijn gemeld: aseptische meningitis. Allergisch acuut coronair syndroom (ofwel Kounis-syndroom). Serumziekte-achtig syndroom. Droge mond. Jarisch-Herxheimer reactie. Reversibele hyperactiviteit. Reversibele verlenging van bloedingstijd en protrombinetijd.

Interacties

Bij gelijktijdig gebruik van aminoglycosiden kan een synergistisch effect optreden. De bactericide werking van penicillinen kan in vitro worden geantagoneerd door gelijktijdig gebruik van bacteriostatische antibiotica zoals tetracyclinen, macroliden en chlooramfenicol; het klinisch belang hiervan is alleen aannemelijk gemaakt bij de behandeling van levensbedreigende infecties als meningitis, endocarditis, sepsis en daarnaast bij patiënten met ernstige neutropenie.

Indometacine, fenylbutazon en acetylsalicylzuur verhogen de bloedspiegel van benzylpenicilline door remming van de tubulaire secretie.

De bloedspiegel van methotrexaat kan worden verhoogd (verminderde excretie). De combinatie bij voorkeur vermijden, indien dit niet mogelijk is dosisverlaging van methotrexaat overwegen en de methotrexaatspiegel controleren.

Gelijktijdig gebruik met vitamine K-antagonisten kan het bloedingsrisico vergroten; controleer regelmatig de INR.

Interacties

Bij colitis die geassocieerd is met het gebruik van antibiotica is het gebruik van geneesmiddelen die de darmperistaltiek vertragen gecontra-indiceerd.

De bactericide werking van penicillinen wordt in vitro geantagoneerd door bacteriostatische antibiotica (bv. tetracyclinen, macroliden); het klinische belang daarvan is alleen aannemelijk gemaakt bij levensbedreigende infecties zoals meningitis, endocarditis en sepsis en daarnaast bij patiënten met een ernstige neutropenie; in deze situaties de combinatie vermijden.

De werking van vitamine K-antagonisten kan worden versterkt; een aanpassing van de dosering van de vitamine K-antagonist kan nodig zijn.

Gelijktijdige toediening van allopurinol kan de waarschijnlijkheid van het opwekken van allergische huidreacties verhogen.

Amoxicilline vermindert de renale klaring van methotrexaat; mogelijk kan dit leiden tot het eerder bereiken van toxische waarden van methotrexaat.

Fenylbutazon verlengt de plasmahalfwaardetijd door vermindering van de tubulaire secretie.

Sorbitol (in sommige dispers en suspensies) kan de biologische beschikbaarheid van andere oraal toegediende geneesmiddelen beïnvloeden.

Zwangerschap

Benzylpenicilline passeert de placenta. De concentratie van benzylpenicilline in de foetale circulatie is 10–30% ten opzichte van de maternale plasmaconcentratie.

Teratogenese: Bij de mens geen aanwijzingen voor schadelijkheid.

Advies: Kan (voor zover bekend zonder gevaar) overeenkomstig het voorschrift worden gebruikt.

Overig: Bij een hoge 'bacterial load' bij syfilis is meer kans is op een Jarisch-Herxheimer-reactie met mogelijk een vroegtijdige partus en foetale nood, zie voor meer informatie de rubriek Bijwerkingen.

Zwangerschap

Amoxicilline passeert de placenta (de plasmaspiegels van de foetus zijn ca. 25–30% van de maternale plasmaspiegel).

Teratogenese: Zowel bij de mens als bij dieren, geen aanwijzingen voor schadelijkheid.

Advies: Kan worden gebruikt.

Overig: Het gebruik van aspartaambevattende amoxicilline preparaten is gecontra-indiceerd bij zwangere vrouwen met fenylketonurie. Benzylalcohol (in sommige suspensies) kan zich ophopen en leiden tot metabole acidose.

Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja. Benzathinebenzylpenicilline bereikt in de moedermelk een concentratie van 2–15% van de maternale serumconcentratie. Ook benzylpenicilline gaat over in de moedermelk. De concentratie benzylpenicilline in de melk is 5–10% ten opzichte van de bloedconcentratie van de moeder.

Farmacologisch effect: De kans op het ontstaan van een allergische reactie bij de zuigeling is minimaal. Diarree en kolonisatie van de slijmvliezen door schimmels bij de zuigeling zijn mogelijk.

Advies: Kan (voor zover bekend zonder gevaar) volgens voorschrift worden gebruikt.

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja, in geringe mate (ca. 10% van de maternale serumspiegel).

Farmacologisch effect: Het risico voor het kind is te verwaarlozen, met uitzondering van de mogelijkheid van sensibilisatie. Diarree en kolonisatie van de slijmvliezen door schimmels bij de zuigeling zijn mogelijk.

Advies: Kan worden gebruikt. De borstvoeding staken bij het optreden van diarree, candidiasis en/of huiduitslag bij de zuigeling. Benzylalcohol (in sommige suspensies) kan zich ophopen en leiden tot metabole acidose.

Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

overgevoeligheid voor penicillinen of voor soja of pinda's;
ernstige overgevoeligheid (bv. anafylaxie) voor andere β-lactamantibiotica.

Contra-indicaties

overgevoeligheid voor penicillinen of een voorgeschiedenis van een ernstige overgevoeligheidsreactie op andere β-lactamantibiotica zoals cefalosporinen en carbapenems (waaronder acute gegeneraliseerde exanthemateuze pustulose; AGEP);
mononucleosis infectiosa of lymfatische leukemie vanwege de sterk toegenomen kans op exantheem;
producten die aspartaam bevatten: bij kinderen en zwangere vrouwen met fenylketonurie (PKU).

Zie ook de rubriek Interacties.

Waarschuwingen en voorzorgen

(Kruis)overgevoeligheid/kruisresistentie: Tussen penicillinen onderling en (in mindere mate) penicillinen en cefalosporinen kan kruisovergevoeligheid én kruisresistentie voorkomen; wees voorzichtig bij overgevoeligheid voor andere β–lactam antibiotica zoals cefalosporinen en carbapenems. Wees tevens voorzichtig bij astma, hooikoorts, urticaria of een ernstige allergische reactie in de voorgeschiedenis. Reacties van huid en/of slijmvliezen kunnen soms pas na 48 uur optreden; in deze gevallen de therapie staken en een behandeling met antihistaminica instellen.

Bij langdurige behandeling (> 5 dagen) bloedbeeld en nierfunctie controleren.

Bij aanhoudende ernstige diarree de diagnose pseudomembraneuze colitis overwegen. Bij bevestiging onmiddellijk de behandeling staken.

Bij syfilis is periodieke controle en serologische follow-up aangewezen.

Bij (onbedoelde) intravasculaire injectie kan het Hoigné-syndroom optreden. Dit gaat gepaard met symptomen van shock, tachycardie, doodsangst, verwardheid, hallucinaties, motorische stoornissen, cyanose is mogelijk, collaps van de circulatie wordt doorgaans niet gezien. De oorzaak zijn micro-embolieën ten gevolge van de suspensie, de symptomen nemen binnen een uur af; bij ernstige progressie kunnen parenterale sedativa worden toegediend.

Hoge doses penicillinen kunnen fout-positieve reacties veroorzaken bij het aantonen van urobilinogeen, bepaling van 17-ketosteroïden en bij een aantal (niet-enzymatische) testen op glucose in de urine (Benedict, Clinitest).

Waarschuwingen en voorzorgen

Kruisovergevoeligheid en kruisresistentie: kan voorkomen tussen penicillinen onderling en (in mindere mate) tussen de penicillinen en cefalosporinen of carbapenems; vóór toediening zorgvuldig nagaan of de patiënt overgevoelig is voor andere β-lactamantibiotica. De kruisovergevoeligheid met cefalosporinen heeft met name betrekking op de eerste en sommige van de tweede generatie cefalosporinen (maar bv. niet op cefuroxim). Anafylactische reacties komen vaker voor bij overgevoeligheid voor penicillinen in de voorgeschiedenis en bij atopische personen. Bij optreden van een koortsig gegeneraliseerd erytheem met pustels de diagnose acute gegeneraliseerde exanthemateuze pustulose (AGEP) overwegen en de behandeling direct staken; dit ook doen bij het – onmiddellijk – optreden van urticaria na de toediening. In zeldzame gevallen is het allergisch acuut coronair syndroom (Kounis-syndroom) gemeld; overweeg hierbij een geschikte behandeling.

Superinfecties: overgroei van niet-gevoelige micro-organismen komt voor; bij langdurige toepassing regelmatig controleren op superinfecties. Bij optreden van aanhoudende, ernstige diarree de diagnose pseudomembraneuze colitis overwegen.

Gebruik staken bij: het optreden van pseudomembraneuze colitis evenals bij optreden van hemorragische colitis of overgevoeligheidsreacties.

Het bloedbeeld, de nier- en leverfunctie regelmatig controleren wanneer de toepassing: langdurig is, bij prematuren, of tijdens de neonatale periode is.

Kristalurie: tijdens toediening van hoge doseringen (parenterale) amoxicilline zorgen voor voldoende vloeistofinname en urineproductie om het risico van kristalurie te verminderen. Bij kamertemperatuur kunnen hoge doses amoxicilline neerslaan in de urine; daarom de openingen van verblijfskatheters regelmatig controleren.

Hepatische bijwerkingen komen vooral voor bij mannen en ouderen bij langdurige behandeling; de symptomen ontstaan meestal gedurende of kort na de behandeling, maar soms pas na enkele weken.

Convulsies: hoge doseringen kunnen de kans op convulsies vergroten bij:

een verminderde nierfunctie;
een aandoening van de meninges (bv. meningitis);
toevallen in de voorgeschiedenis;
behandelde epilepsie.

Tijdens de behandeling van Lymeborreliose kunnen binnen enkele uren na toediening Jarisch-Herxheimer-achtige reacties optreden (hypotensie, tachycardie, vasodilatatie, koorts, rillingen, hoofd- en spierpijn, rigor). Dit is het gevolg van een inflammatiereactie na het vrijkomen van endotoxinen en lipoproteïnen na de cellysis van deze bacteriën (spirocheten). De reactie gaat gewoonlijk vanzelf over.

Voeding: voorzichtig bij patiënten met een natriumbeperkt dieet indien hoge parenterale doses worden gebruikt. Bij homozygote fenylketonurie rekening houden met de hoeveelheid fenylalanine die door aspartaam (in sommige producten) wordt geleverd.

Beïnvloeding van diagnostische testen: bij bepaling van glucose in de urine, de enzymatische glucose-oxidasemethoden gebruiken (chemische methoden geven regelmatig fout-positieve bevindingen). Amoxicilline kan de hoeveelheid estriol in de urine van zwangere vrouwen verlagen.

Hulpstoffen:

Aspartaam (in sommige dispers en suspensies) kan schadelijk zijn voor mensen met fenylketonurie (PKU);
Benzylalcohol (in sommige dispers en suspensies) bij voorkeur niet gebruiken bij pasgeborenen (< 4 wk) vanwege ernstige bijwerkingen (zoals het ‘gasping’-syndroom) én maximaal één week gebruiken bij jonge kinderen (< 3 jaar), vanwege stapeling. Gebruik van benzylalcohol bij nier- of leverfunctiestoornis kan door ophoping leiden tot metabole acidose;
Benzylbenzoaat (in sommige dispers en suspensies) kan geelzucht bij pasgeborenen (< 4 wk) verergeren;
Glucose (in sommige suspensies) kan bij gebruik ≥ 2 weken de tanden beschadigen;
Natriumbenzoaat (in sommige suspensies) kan geelzucht bij pasgeborenen (< 4 wk) verergeren;
Zwaveldioxide (in sommige suspensies) kan in zeldzame gevallen bronchospasme geven.

Overdosering

Symptomen

bij zeer hoge doses kunnen penicillinen neuromusculaire excitatie of epileptiforme aanvallen veroorzaken.

Therapie

symptomatisch.

Voor meer informatie over een vergiftiging met benzathinebenzylpenicilline neem contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.

Overdosering

Symptomen

Vooral bij een nierfunctiestoornis kunnen convulsies optreden. Verstoring van de water- en elektrolytenbalans. Kristalurie met nierfalen.

Therapie

Amoxicilline kan via hemodialyse uit de circulatie worden verwijderd. Verder symptomatisch behandelen.

Zie voor meer informatie over symptomen en behandeling de stofmonografie amoxicilline op vergiftigingen.info.

Eigenschappen

Bactericide β–lactamantibioticum. Benzathinebenzylpenicilline is een zout van benzylpenicilline. Het remt de crosslinking van peptidoglycanen in de celwand van de bacterie, wat uiteindelijk leidt tot lysis en celdood. Het werkingsspectrum is smal. Benzathinebenzylpenicilline is gevoelig voor penicillinase. Door de langzame absorptie van (i.m.) benzathinebenzylpenicilline is het een depot-penicilline met een lange werkingsduur.

Doorgaans gevoelig zijn o.a.: Staphylococcus aureus (uitgezonderd de penicillinasevormende stammen), Streptococcus spp. groepen C en G, Streptococcus pyogenes, Streptococcus pneumoniae, Streptococcus viridans, Neisseria gonorrhoeae (uitgezonderd de penicillinasevormende stammen) en Treponema pallidum.

Minder gevoelig zijn: Enterococcus faecalis, Haemophilus influenzae en Neisseria meningitidis.

Ongevoelig zijn: penicillinasevormende bacteriën zoals enkele stammen van Staphylococcus aureus, Haemophilus influenzae en Neisseria gonorrhoeae en verder Chlamydia spp., Mycoplasma spp. (PPLO), Mycobacterium spp. en Rickettsia spp.

Kinetische gegevens

Resorptie	na i.m.-toediening zeer traag. Daardoor is het een depot-penicilline met lange werkingsduur.
T _max	i.m. 48 uur (volwassenen), 24 uur (kinderen) (benzathinebenzylpenicilline).
V _d	ca. 0,3–0,4 l/kg, bij kinderen ca. 0,75 l/kg.
Overig	benzathinebenzylpenicilline geeft gedurende lange tijd lage, maar werkzame concentraties benzylpenicilline in het bloed. De optimale bloedconcentratie is 0,2 IE/ml. Benzylpenicilline verdeelt zich gelijkmatig over de weefsels. Relatief slechte penetratie van de bloed–hersenbarrière; bij ontstoken meninges is de diffusie beter.
Metabolisering	in de lever voor 15–30%, tot vnl. penicilloïnezuur (benzylpenicilline).
Eliminatie	vnl. met de urine door o.a. tubulaire secretie, ca. 65% als benzylpenicilline en ca. 15% als penicilloïnezuur. Benzathinebenzylpenicilline en benzylpenicilline kunnen verwijderd worden door middel van hemodialyse. Gegevens over de invloed op de plasmaconcentratie benzylpenicilline ontbreken hierbij.
T _1/2el	ca. 30 min (benzylpenicilline), bij pasgeborenen en prematuren, door onvolgroeide lever en nieren verlengd tot 3 uur (of meer).

Uitleg afkortingen

F	biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt)
T _max	tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening
V _d	verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam)
T _1/2	plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren)
T _1/2el	plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd

Eigenschappen

Bactericide β-lactamantibioticum uit de groep aminopenicillinen. Amoxicilline remt de crosslinking van peptidoglycanen in de celwand, wat uiteindelijk leidt tot lysis en celdood. Het werkingsspectrum is relatief breed en omvat Gram-positieve en Gram-negatieve bacteriën.

Doorgaans gevoelig (in vitro) zijn: Bacillus anthracis, Corynebacterium diphtheriae, Enterococcus faecalis, β-hemolytische streptokokken (groep A, B, C, G), Listeria monocytogenes, Streptococcus agalactiae, Streptococcus bovis, Streptococcus pyogenes, Brucella spp., Neisseria meningitidis, Vibrio cholerae en Peptostreptococcus spp.

Verworven resistentie kan een probleem zijn bij: Corynebacterium spp., Enterococcus faecium, coagulase-negatieve stafylokokken, Staphylococcus aureus ('MSSA'), Streptococcus pneumoniae, Streptococcus viridans-groep, Clostridium spp., Fusobacterium spp., Borrelia burgdorferi, Escherichia coli, Haemophilus influenza, Haemophilus para-influenza, Helicobacter pylori, Moraxella catarrhalis, Neisseria gonorrhoeae, Pasteurella multocida, Proteus mirabilis, Prevotella spp., Salmonella typhi en Salmonella paratyphi.

Doorgaans ongevoelig (vaak resistent) zijn: onder andere penicillinasevormende stafylokokken (bv. 'MRSA'), indol-positieve Proteus-stammen (P. vulgaris), Citrobacter spp., Morganella morganii, Providencia spp., Raoultella spp., Serratia spp., Bacteroides fragilis en Rickettsia.

Inherent resistent zijn: Acinetobacter spp., Enterobacter spp., Klebsiella spp., Pseudomonas spp., Chlamydia spp., Mycoplasma spp. en Legionella spp.

Amoxicilline is penicillinase-gevoelig. De (microbiologisch inactieve) metaboliet penicilloïnezuur heeft allergene eigenschappen.

Kinetische gegevens

Resorptie	oraal snel.
F	70–90%.
T _max	i.m. 1 uur, oraal 1–2 uur.
V _d	0,3–0,4 l/kg.
Overig	blijft extra-cellulair; de concentratie in weefsels is afhankelijk van de doorbloeding en de hoeveelheid extracellulair vocht. In serum, sputum, mucosa, longweefsel, botweefsel, middenoorvocht, oogkamerwater, gal en urine worden therapeutische spiegels bereikt. Penetratie in liquor: slecht; bij ontstoken meninges: dan ca. 20% van de concentratie in het bloed.
Metabolisering	gedeeltelijk; de voornaamste (inactieve) metaboliet is penicilloïnezuur dat allergene eigenschappen heeft.
Eliminatie	vnl. met de urine, ca. 80% via tubulaire secretie en 20% via glomerulaire filtratie; 60–70% in onveranderde vorm, slechts een klein gedeelte met de feces. Amoxicilline is hemodialyseerbaar.
T _1/2el	1–1½ uur; bij creatinineklaring < 15 ml/min: 5 tot 20 uur; bij prematuren, neonaten en zuigelingen < 6 maanden 3–4 uur.

Uitleg afkortingen

F	biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt)
T _max	tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening
V _d	verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam)
T _1/2	plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren)
T _1/2el	plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd