Samenstelling

Samenstelling

Advies

Tiapride heeft geen plaats bij de behandeling van psychosen. De beste behandeling van tardieve dyskinesie is het staken van het gebruik van het antipsychoticum. Indien de psychiatrische toestand dat niet toelaat, valt te overwegen de behandeling te continueren met een antipsychoticum met geringere kans op extrapiramidale bijwerkingen. Indien met deze maatregelen onvoldoende resultaat wordt verkregen, valt te overwegen tiapride aan de behandeling toe te voegen.

Antipsychotica worden niet aanbevolen voor de behandeling van angststoornissen, vanwege de kans op ernstige bijwerkingen als extrapiramidale stoornissen en metabool syndroom. Voor de keuze van de juiste standaardbehandeling zie Angststoornissen.

Advies

Geef bij een psychose zonder agitatie een antipsychoticum op basis van oorzaak van de psychose, effectiviteit, bijwerkingen en toedieningsvorm (voorkeur olanzapine bij schizofreniespectrum).

Geef een benzodiazepine als agitatie de overhand heeft. Indien dit niet mogelijk is, geef (als noodmedicatie) de combinatie haloperidol en promethazine.

Therapieresistente psychose kan, na gebruik van achtereenvolgens twee verschillende antipsychotica, met clozapine worden behandeld. Hierbij zijn intensieve controles geïndiceerd, zoals leukocytencontrole vanwege de kans op agranulocytose. Zie voor meer informatie het NHG-Standpunt Herhalen gespecialiseerde ggz-medicatie en de bijlage Voorzorgen bij patiënten die clozapine gebruiken (pdf 0,2 MB).

Een bipolaire stoornis wordt behandeld door of in overleg met een specialistisch team. Bij een ernstige manische episode zijn haloperidol, olanzapine, quetiapine of risperidon de middelen van eerste keus. Bij een ernstige depressieve episode zijn quetiapine óf de combinatie van olanzapine met fluoxetine (SSRI) de middelen van eerste keus. Overweeg lithium of valproïnezuur als monotherapie bij beide soorten episoden.

Als onderhoudsbehandeling van een bipolaire stoornis is lithium het middel van eerste keus, omdat lithium naast het verminderen van de recidieven van manie en depressie ook de kans op suïcide vermindert. Overweeg valproïnezuur, quetiapine of olanzapine als tweede keus voor de onderhoudsbehandeling, bij gebleken effectiviteit tijdens de acute behandelfase, of bij onvoldoende effect en/of onverdraagbare bijwerkingen van lithium.

Antipsychotica worden niet aanbevolen voor de behandeling van angststoornissen, vanwege de kans op ernstige bijwerkingen als extrapiramidale stoornissen en metabool syndroom. Voor de keuze van de juiste standaardbehandeling zie Angststoornissen.

Indicaties

• Tardieve dyskinesie ten gevolge van het gebruik van antipsychotica.

Indicaties

• Psychosen;
• Ernstige vormen van opwinding en onrust;
• Manie.

Gerelateerde informatie

• bipolaire stoornis
• psychose

Dosering

Bij verminderde nierfunctie: creatinineklaring 30–60 ml/min: 75% van de normale dagdosis; 10–30 ml/min: 50% en < 10 ml/min: 25% van de normale dagdosis.

Dosering

Bij nier- of leverfunctiestoornis: voorzichtig doseren.

Bijwerkingen

Vaak (1-10%): verhoging prolactine spiegel, vermoeidheid, slaperigheid, asthenie, agitatie, onverschilligheid, slapeloosheid, duizeligheid, hoofdpijn, met name in het begin extrapiramidale symptomen (tremor, rigiditeit, hypokinesie, speekselvloed).

Soms (0,1-1%): amenorroe, gynaecomastie, galactorroe, vergroting van/pijn in de borsten, cyclusstoornissen, orgasme- en potentiestoringen, acathisie, dystonie, gewichtstoename.

Zelden (0,01-0,1%): acute dyskinesie.

Verder is gemeld: leukopenie, neutropenie, agranulocytose, neonataal onttrekkingssyndroom, neuroleptisch maligne syndroom, hallucinaties, tardieve dyskinesie (na > 3 mnd. behandeling), neiging tot vallen, verwarring, bewustzijnsverlies, convulsie, syncope, aspiratiepneumonie, ademhalingsdepressie, QT-verlenging, 'torsade de pointes', ventriculaire tachycardie, die kan leiden tot ventriculaire fibrillatie of hartstilstand en plotselinge dood; (orthostatische) hypotensie; veneuze trombo-embolie (o.a. longembolie, diepveneuze trombose), hyponatriëmie, SIADH, obstipatie, ileus, urticaria, (erythemateuze en maculopapuleuze) huiduitslag, rabdomyolyse, verhoogde serum creatinekinase, stijging van leverenzymwaarden.

• Informatie bijwerkingen Lareb
• Meldformulier bijwerkingen

Bijwerkingen

Inherent aan de werking: initiatiefverlies en emotionele afvlakking. Extrapiramidale verschijnselen zoals parkinsonisme, acute dystonie en acathisie. Sufheid en slaperigheid, vooral in het begin van de behandeling. Verergering depressie, dysforie. Fotosensibilisatie, cholestatische icterus en bloeddyscrasieën (agranulocytose, leukopenie, trombocytopenie, aplastische anemie). Anticholinerge verschijnselen zoals droge mond, visusstoornissen, verhoogde oogboldruk, obstipatie en urineretentie; prostaathypertrofie. Opwinding, delier (met name bij ouderen en kinderen). Hyperglykemie, glucose-intolerantie. Gewichtstoename. CVA bij ouderen met dementie. QT-verlenging; meldingen van plotseling overlijden.

Soms (0,1-1%): (orthostatische) hypotensie. Reflectoire tachycardie. Convulsies. Verergering van neuroleptisch maligne syndroom. Tardieve dyskinesie kan zowel tijdens als na staken van de behandeling ontstaan. Hyperpigmentatie van de huid, dermatitis, neerslagen in lens en cornea. Veroorzaakt hyperprolactinemie, wat kan leiden tot galactorroe en amenorroe bij vrouwen en tot erectie- en ejaculatiestoornissen bij mannen. Bij langdurig gebruik is gynaecomastie voorgekomen.

Zeer zelden (< 0,01%): gestoorde leverfunctie.

Verder zijn gemeld: neonataal abstinentiesyndroom, bij gebruik van antipsychotica: veneuze trombo-embolie.

• Informatie bijwerkingen Lareb
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

Gelijktijdig gebruik van levodopa en andere dopamine-agonisten (m.u.v. gebruik als antiparkinsonmiddel) is gecontra-indiceerd.

De werking van andere antipsychotica kan toenemen.

Combinatie met antihistaminica, antidepressiva, barbituraten, benzodiazepinen, analgetica, opiaten of alcohol versterkt de sederende werking. Gebruik van alcohol vermijden.

Gelijktijdig gebruik met middelen die 'torsade de pointes' kunnen induceren of het QT-interval verlengen (zoals NYHA-klasse Ia- en III-anti-aritmica, arseentrioxide, chloroquine, chloorpromazine, claritromycine, domperidon, droperidol, erytromycine, haloperidol, methadon, moxifloxacine, pentamidine, pimozide en sotalol) wordt afgeraden.

Wees voorzichtig met middelen die de elektrolytenbalans kunnen verstoren (diuretica).

Interacties

Gelijktijdig gebruik van antihistaminica, antidepressiva, anxiolytica, slaapmiddelen, analgetica, opiaten of alcohol versterkt de sederende en/of anticholinerge werking.

De werking van dopamine-agonisten en levodopa kan worden verminderd.

Antacida verminderen de resorptie uit het maag-darmkanaal; bij voorkeur tussen inname van deze middelen 2 uur aanhouden.

Gelijktijdig gebruik van lithium, antiparkinsonmiddelen, parasympathicolytica, antidepressiva en andere antipsychotica vergroot het risico van ontstaan van tardieve dyskinesie.

Wees voorzichtig met de combinatie met andere geneesmiddelen die QT-interval kunnen verlengen of het risico erop vergroten.

Sommige fenothiazinen zijn CYP2D6-remmers; controleer patiënten die amitriptyline gebruiken (een CYP2D6-substraat) op dosisafhankelijke bijwerkingen daarvan.

Zwangerschap

Teratogenese: Bij de mens, weinig gegevens. Bij dieren geen aanwijzingen voor schadelijkheid.

Farmacologisch effect: Antipsychotica kunnen bij toepassing in het 3^e trimester extrapiramidale stoornissen en bij langdurig gebruik tot aan de partus onthoudingsverschijnselen bij de neonaat veroorzaken.

Advies: Alleen op strikte indicatie gebruiken. Bij gebruik in het 3^e trimester de pasgeborene controleren op extrapiramidale symptomen en/of ontwenningsverschijnselen.

Overig: Het niet adequaat behandelen van een zwangere vrouw met een psychose of manie kan ernstige gevolgen hebben voor zowel moeder als kind. Plotseling staken of switchen van een antipsychoticum tijdens de zwangerschap vergroot de kans op een recidiefpsychose. Switch daarom indien mogelijk vóór de conceptie van antipsychoticum.

Vruchtbaarheid: Gebruik kan leiden tot verminderde vruchtbaarheid bij de mens.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Zwangerschap

Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens. Bij dieren geen aanwijzingen voor schadelijkheid.

Farmacologisch effect: Antipsychotica kunnen bij toepassing in het 3^e trimester extrapiramidale stoornissen, en bij langdurig gebruik tot aan de partus onthoudingsverschijnselen bij de neonaat veroorzaken.

Advies: Alleen op strikte indicatie gebruiken. Bij gebruik in het 3^e trimester de pasgeborene controleren op extrapiramidale symptomen en/of ontwenningsverschijnselen.

Overig: Het niet adequaat behandelen van een zwangere vrouw met een psychose of manie kan ernstige gevolgen hebben voor zowel moeder als kind. Plotseling staken of switchen van een antipsychoticum tijdens de zwangerschap vergroot de kans op een recidiefpsychose. Switch daarom indien mogelijk vóór de conceptie van antipsychoticum.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja bij dieren, onbekend bij de mens.

Advies: Het geven van borstvoeding ontraden.

Overig: Streef bij gebruik naar monotherapie in een zo laag mogelijke dosering. Controleer de zuigeling op sufheid of irritatie, apneu, droge mond, niet wakker worden voor de voeding, slecht drinken, gewichtstoename of extrapiramidale symptomen.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Lactatie

Overgang in de moedermelk: onbekend (periciazine), in geringe mate (andere fenothiazinen). Na blootstelling aan fenothiazinen via de borstvoeding is SIDS of apneu nog nooit gemeld.

Advies: Het geven van dit middel of het geven van borstvoeding ontraden.

Overig: Streef bij gebruik naar monotherapie in een zo laag mogelijke dosering. Controleer de zuigeling op sufheid of irritatie, apneu, droge mond, niet wakker worden voor de voeding, slecht drinken, gewichtstoename of extrapiramidale symptomen. Fenothiazinen kunnen de hoeveelheid melk doen toenemen door stijging van de prolactinespiegel.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

• prolactine-afhankelijke tumoren;
• feochromocytoom;
• acute alcohol– of slaapmiddelintoxicatie.

Zie ook de rubriek Interacties.

Contra-indicaties

• overgevoeligheid voor fenothiazinen;
• kinderen < 1 jaar.

Waarschuwingen en voorzorgen

Maligne neuroleptisch syndroom (MNS): Bij tekenen van MNS de behandeling staken; tekenen zijn hyperpyrexie, spierrigiditeit, veranderde mentale status en aanwijzingen voor autonome instabiliteit (onregelmatige pols of bloeddruk, tachycardie, diaforese en cardiale dysritmie) Bijkomende verschijnselen kunnen zijn een verhoogd creatinefosfokinase, myoglobinurie (rabdomyolyse) en acuut nierfalen. Bij hyperthermie de behandeling onderbreken. Bij optreden van koorts, keelpijn of een infectie adviseren om contact met de arts op te nemen; een volledige bloedbeeldbepaling is dan aangewezen. Bij duidelijke veranderingen in het bloedbeeld de behandeling stoppen.

Comorbiditeit: Wees voorzichtig bij epilepsie, de ziekte van Parkinson, meer kans op verlengd QT-interval (bradycardie, hypokaliëmie, aangeboren verlengd QT-interval), risicofactoren voor een beroerte en bij ouderen (i.v.m. kans op verminderd bewustzijn en coma).

Verminderde nierfunctie: Bij nierinsufficiëntie de dosis verlagen vanwege de kans op coma door overdosering.

Veneuze trombo-embolie (VTE): Bij risicofactoren voor VTE preventieve maatregelen treffen.

Dementie: Er is iets meer kans op overlijden bij ouderen met dementie bij gebruik van antipsychotica; tiapride is niet goedgekeurd voor de behandeling van gedragsstoornissen bij dementie.

Onderzoeksgegevens: Niet gebruiken bij kinderen, vanwege onvoldoende gegevens over veiligheid en werkzaamheid.

Rijvaardigheid: Het gebruik kan leiden tot verminderd reactie- en concentratievermogen. Vele dagelijkse bezigheden (bv. autorijden) kunnen daarvan hinder ondervinden.

• Rij Veilig met Medicijnen

Waarschuwingen en voorzorgen

Sudden Infant Death Syndrome (SIDS): Bij kinderen < 1 jaar is het gebruik gecontra-indiceerd vanwege het risico op SIDS.

Veneuze trombo-embolie (VTE): Bij risicofactoren voor VTE preventieve maatregelen treffen.

Neuroleptisch maligne syndroom (NMS): Staak de behandeling bij optreden van NMS .

Cardiovasculaire effecten: Voor starten van de behandeling een ECG uitvoeren en risicofactoren voor QT-verlenging (bradycardie, hypokaliëmie, aangeboren verlengd QT-interval) uitsluiten.

Comorbiditeit: Wees terughoudend bij cardiovasculaire aandoeningen, epilepsie en ziekte van Parkinson.

Diabetes: Bij risicofactoren voor diabetes mellitus de glucosehuishouding controleren,

Extrapiramidale symptomen: Bij langdurig gebruik kan tardieve dyskinesie ontstaan; de symptomen kunnen tijdelijk verergeren of zelfs nog ontstaan na staken van het gebruik. Het risico van irreversibiliteit neemt toe bij ouderen en bij organische hersenbeschadiging.

Dementie: Antipsychotica vergroten bij ouderen met dementie licht het risico op overlijden. Dit middel is niet goedgekeurd voor de behandeling van gedragsstoornissen bij dementie.

Ouderen: Wees voorzichtig bij ouderen vanwege meer kans op bijwerkingen (lager doseren).

Glaucoom: Dit middel kan door pupilverwijding de oogdruk verhogen en een aanval van acuut glaucoom veroorzaken.

Rijvaardigheid: Het gebruik kan leiden tot verminderd reactie- en concentratievermogen. Vele dagelijkse bezigheden (bv. autorijden) kunnen daarvan hinder ondervinden.

• Rij Veilig met Medicijnen

Eigenschappen

Benzamidederivaat, dat selectief D₂- en D₃-receptoren antagoneert. Heeft geen affiniteit voor serotonine-, noradrenaline- of histaminereceptoren.

Kinetische gegevens

Eigenschappen

Fenothiazinederivaat met antipsychotische, sterk sederende, matig hypotensieve en geringe anticholinerge werking.

Kinetische gegevens

Groepsinformatie

tiapride hoort bij de groep antipsychotica, klassieke.

• amisulpride (N05AL05) Vergelijk
• broomperidol (N05AD06) Vergelijk
• chloorprotixeen (N05AF03) Vergelijk
• flupentixol (N05AF01) Vergelijk
• fluspirileen (N05AG01) Vergelijk
• haloperidol (N05AD01) Vergelijk
• penfluridol (N05AG03) Vergelijk
• periciazine (N05AC01) Vergelijk
• pimozide (N05AG02) Vergelijk
• pipamperon (N05AD05) Vergelijk
• sulpiride (N05AL01) Vergelijk
• zuclopentixol (N05AF05) Vergelijk

Groepsinformatie

periciazine hoort bij de groep antipsychotica, klassieke.

• amisulpride (N05AL05) Vergelijk
• broomperidol (N05AD06) Vergelijk
• chloorprotixeen (N05AF03) Vergelijk
• flupentixol (N05AF01) Vergelijk
• fluspirileen (N05AG01) Vergelijk
• haloperidol (N05AD01) Vergelijk
• penfluridol (N05AG03) Vergelijk
• pimozide (N05AG02) Vergelijk
• pipamperon (N05AD05) Vergelijk
• sulpiride (N05AL01) Vergelijk
• tiapride (N05AL03) Vergelijk
• zuclopentixol (N05AF05) Vergelijk

Kosten

Kosten laden…

Kosten

Kosten laden…

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• antipsychotica, klassieke

Externe links

• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• antipsychotica, klassieke

Indicaties

• bipolaire stoornis
• psychose

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank