nucleoside en nucleotide analoga
Werking
Werkingsmechanisme
Aciclovir, famciclovir, ganciclovir, valaciclovir en valganciclovir:
- remmen – na intracellulaire omzetting in een trifosfaat – competitief het virale DNA-polymerase door incorporatie in viraal DNA;
- voorkomen verdere vermenigvuldiging van het virus door remming van virale DNA-synthese.
Remdesivir:
- concurreert – na intracellulaire omzetting in een trifosfaat – met het natuurlijke ATP-substraat om door het RNA-afhankelijke RNA-polymerase te worden ingebouwd in nieuwe virale RNA-ketens;
- vertraagt hierdoor de ketenterminatie tijdens replicatie van het RNA, en remt daarmee de vermenigvuldiging van het virus.
Effect
Antivirale werking van aciclovir, famciclovir, ganciclovir, valaciclovir en valganciclovir bij lokale herpes-virusinfectie, incl. cytomegalovirus(CMV)-infectie:
- afname van de duur en ernst van de infectieverschijnselen (incorporatie in viraal DNA);
- beperking van de duur van de uitscheiding van het virus;
Typerende bijwerkingen
Van remdesivir is nog onvoldoende bekend over de veiligheid/het bijwerkingenprofiel, zie voor de vastgestelde bijwerkingen de geneesmiddeltekst: remdesivir.
Relatief frequent
- beenmergsuppressie (ganciclovir, valganciclovir) zich uitend in:
- neutropenie (bij ganciclovir in 15–40%, meestal reversibel binnen 1 week na het staken van de behandeling);
- trombocytopenie (ganciclovir in 5–20% 1);
- effecten op het CZS (ganciclovir, valganciclovir) variërend van hoofdpijn en gedragsveranderingen tot convulsies en coma;
Minder frequent
- contacteczeem of overgevoeligheidsreacties zoals angio-oedeem;
- neuropsychiatrische bijwerkingen (aciclovir, valaciclovir, famciclovir);
- (reversibele) nefrotoxiciteit bij aciclovir, valaciclovir, en ganciclovir 1.
Meer informatie
Neuropsychiatrische bijwerkingen komen met name bij ouderen en bij patiënten met een verminderde nierfunctie voor 2 3. Bij valaciclovir zijn hoge doses geassocieerd met verwardheid en hallucinaties, deze bevindingen komen bij famciclovir ook voor, met name bij ouderen 1. Bij aciclovir betreft het tremoren, myoklonieën, hallucinaties, delier, lethargie, agitatie, dysartrie, asterixis, ataxie, hemi-paresthesie en convulsies 2.
Nefrotoxiciteit: Bij aciclovir zijn risicofactoren: (te) snelle infusie en dehydratie 1 2. Ook bij ganciclovir is bv. uremie gemeld 1. Nefrotoxiciteit door remdesivir is gemeld in dieronderzoek. Het mechanisme en de relevantie voor de mens zijn (nog) onduidelijk.
Kosten
Kosten laden…Vergelijken
nucleoside en nucleotide analoga vergelijken met een andere geneesmiddelgroep.
Zie ook
Indicaties
Bronnen
- 1 Brunton LL, et al. (eds). Goodman and Gilman’s The pharmacological basis of therapeutics. 13th ed. New York: McGraw-Hill, 2017.
- 2 Aronson JK, et al. (eds). Meyler's side effects of drugs. 16th ed. Amsterdam: Elsevier, 2016.
- 3 NHG-Behandelrichtlijn Koortslip (herpes labialis), 2017. Via richtlijnen.nhg.org.