Samenstelling
Raadpleeg voor hulpstoffen een apotheker.
Tretinoïne/hydrochinon FNA XGVS Formularium der Nederlandse Apothekers
- Toedieningsvorm
- Crème (0,05/2%)
Basis: Lanettecrème II FNA. Bevat per g: tretinoïne 0,5 mg en hydrochinon 20 mg.
- Toedieningsvorm
- Crème (0,05/5%)
Basis: Lanettecrème II FNA. Bevat per g: tretinoïne 0,5 mg en hydrochinon 50 mg.
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
Volgens de NHG-Behandelrichtlijn Melasma (2022) gaat de voorkeur uit naar niet-medicamenteuze maatregelen, zoals o.a. het gebruik van een zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor (≥ 50) en eventueel camouflagecrème. Bij sterke wens van de patiënt, ernstige hinder en onvoldoende effect van niet-medicamenteuze interventies kan bij melasma zonder onderliggende oorzaak of persisterend melasma eventueel azelaïnezuurcrème 20% of tretinoïnecrème (offlabel) worden geprobeerd. De NHG-behandelrichtlijn ontraadt behandeling met lokaal hydrochinon in een combinatiecrème in de huisartsenpraktijk , vanwege onzekere effectiviteit en niet uit te sluiten carcinogene bijwerkingen.
Indicaties
- Hyperpigmentatiestoornissen, zoals melasma.
Doseringen
Blootstelling aan zonlicht of andere UV-bronnen zoveel mogelijk vermijden. Gebruik een dagcrème/zonnebrandcrème met beschermingsfactor ≥ 50 en behandel niet in de zomer; zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.
Niet gebruiken op een beschadigde of eczemateuze huid (waaronder dermatitis perioralis).
Hyperpigmentatiestoornissen, zoals melasma
Volwassenen
Aanvankelijk tretinoïne/hydrochinoncrème 0,05/2%, bij onvoldoende effect tretinoïne/hydrochinoncrème 0,05/5%: 1–2×/dag zo nauwkeurig mogelijk aanbrengen op de gehyperpigmenteerde huidgedeelten; bij gebruik 1×/dag ‘s avonds aanbrengen. Behandelduur bedraagt in verband met de bijwerkingen (hydrochinon) maximaal 2 jaar.
Bij hevige irritatie crème elke 2 dagen aanbrengen. Een hydraterende crème gebruiken om uitdroging van de huid te voorkomen; deze pas aanbrengen minstens een half uur na aanbrengen van de tretinoïne/hydrochinoncrème. Irritatie kan worden verminderd door toevoeging van hydrocortisonacetaat 1% of triamcinolonacetonide 0,1%.
Volgens het Nederlands Instituut voor Pigmentstoornissen (SNIP) op de pagina Melasma (huidziekten.nl) onder 'Diagnostiek en behandelprotocol Melasma': tretinoïne 0,05%/hydrochinon 5%/triamcinolonacetonide 0,1% crème (tripeltherapie): 1–2×/dag aanbrengen en behandeling na 8 weken controleren. Indien effectief, tripeltherapie nog 8 weken continueren (kuur van maximaal 16 weken totaal) en huid controleren op eventuele bijwerkingen zoals atrofie en teleangiëctasieën. Daarna onderhoudsbehandeling 2×/week; in totaal maximaal 2 jaar gebruiken vanwege de hydrochinon. Maximaal 2×/jaar een kuur tripeltherapie.
Bij vergeten van een dosis het normale schema volgen; geen dubbele dosis smeren om een vergeten dosis te compenseren.
Toediening
- Na het wassen van de huid aanbrengen op een droge huid om irritatie te voorkomen.
- Contact met ogen, slijmvliezen (o.a. neus, mond) en wondjes vermijden.
- Gebruik bij voorkeur een plastic handschoen of vingercondoom of was de vinger(s) na gebruik.
- Na aanbrengen, minstens een half uur wachten voordat andere huidmiddelen of cosmetica worden aangebracht.
- Zie voor meer informatie de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.
Bijwerkingen
Zeer vaak (> 10%): voorbijgaande irritatie van de huid zoals branderigheid, erytheem, jeuk, droogheid, afschilfering en kloven; m.n. gedurende de eerste weken van de behandeling; zie ook de rubrieken Dosering, Waarschuwingen en voorzorgen en Eigenschappen.
Vaak (1-10%): overgevoeligheidsreacties zoals jeukende huiduitslag, urticaria (hydrochinon) of huidirritatie, branderigheid, erytheem (tretinoïne); zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.
Soms (0,1-1%): lokale (soms irreversibele) hypopigmentatie (leukoderma, confetti-depigmentatie). Bruine verkleuring nagels bij langdurig aanbrengen zonder handschoen/vingercondoom.
Bij hoge concentraties of langdurig gebruik: ochronose (blauw-zwarte hyperpigmentatie) m.n. bij een donkere huid, gepigmenteerd colloïdmilium (bruine of donkerbruine bobbeltjes); zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.
In dierproeven is hydrochinon (metaboliet van benzeen) op de lange termijn nefrotoxisch en carcinogeen gebleken. Carcinogene effecten zijn niet bewezen bij de mens.
Interacties
Vermijd gelijktijdig gebruik met benzoylperoxide vanwege chemische onverenigbaarheid met tretinoïne; wanneer gelijktijdig gebruik geïndiceerd is, beide middelen op verschillende dagdelen toepassen.
Gelijktijdig gebruik van keratolytische, sterk uitdrogende (middelen met een hoog alcoholgehalte), schurende, reinigende, adstringerende of irriterende middelen kan een additief irriterend effect hebben.
Zwangerschap
Teratogenese: Systemisch gebruik van tretinoïne (orale retinoïden) is teratogeen gebleken en gecontra–indiceerd tijdens zwangerschap. Over lokale toediening van tretinoïne zijn nog onvoldoende gegevens beschikbaar. Hydrochinon: bij de mens, onvoldoende gegevens. Het wordt voor ca. 45% opgenomen door de intacte huid, waardoor nadelige effecten bij de foetus niet zijn uit te sluiten.
Advies: Gebruik ontraden.
Overig: vóór aanvang behandeling zwangerschap uitsluiten. Een vruchtbare vrouw dient adequate anticonceptieve maatregelen te nemen tijdens de behandeling. Bij zwangerschapsmasker gebruiken ná de zwangerschap en na het staken van borstvoeding.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Oraal toegediende retinoïden en hun metabolieten worden uitgescheiden in de moedermelk. Hydrochinon: onbekend bij mens en dier. Het is onwaarschijnlijk dat cutane toediening van tretinoïne leidt tot een systemische belasting bij de moeder die hoog genoeg is om meetbare concentraties in de moedermelk te kunnen opleveren. Echter gezien de structurele verwantschap met systemische retinoïden en het ontbreken van voldoende gegevens wordt lokaal gebruik van tretinoïne toch ontraden. Hydrochinon wordt voor ca. 45% opgenomen door de intacte huid bij de moeder, waardoor nadelige effecten bij de zuigeling niet zijn uit te sluiten.
Advies: Het gebruik van dit geneesmiddel of het geven van borstvoeding ontraden.
Contra-indicaties
- beschadigde of verbrande huid;
- blootstelling aan zonlicht minimaliseren; zie de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen;
- acuut eczeem, waaronder dermatitis perioralis;
- overgevoeligheid voor retinoïden.
Waarschuwingen en voorzorgen
Toediening: vermijd contact met de ogen, slijmvliezen (o.a. neus, mond) en wondjes vanwege de irriterende eigenschappen; indien contact optreedt direct uitspoelen met water. Gebruik bij het aanbrengen bij voorkeur een plastic handschoen of vingercondoom, omdat tretinoïne/hydrochinoncrème bij langdurig gebruik soms bruine nagels veroorzaakt.
Blootstelling aan zonlicht (en zonnebank) zoveel mogelijk vermijden en een dagcrème/zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor (≥ 50) gebruiken. Zonlicht kan de pigmentatie en huidirritatie van de behandelde vlekken verergeren. Volgens de NHG-Behandelrichtlijn Melasma niet behandelen in de zomer in verband met de intensiteit van het uv-licht.
Risico (soms irreversibele) hypo-/hyperpigmentatie: vooral bij een van nature gepigmenteerde huid bestaat er risico op ontsierende confetti-achtige depigmentatie en rebound-hyperpigmentatie (ochronose) m.n. bij langdurige toepassing van de crème met 5% hydrochinon. Maximaal 2 jaar gebruiken.
Huidirritatie, overgevoeligheid: huidirritatie treedt m.n. aan het begin van de behandeling op. Laat de patiënt contact opnemen bij aanhoudende of hevige huidirritatie. Huiduitslag en huidirritatie (zoals branderigheid, erytheem, jeuk) kan ook optreden als gevolg van overgevoeligheid/contactallergie. Bij het optreden van overgevoeligheidsreacties het gebruik staken. Zie ook de rubrieken Bijwerkingen, Dosering en Eigenschappen.
Eigenschappen
Hydrochinon veroorzaakt depigmentatie van de huid door remming van de melanine-synthese in de melanocyt (door remming van het tyrosinase-enzym) en versnelde afvoer van epidermaal pigment. Tretinoïne (vitamine A-zuur) is een derivaat van vitamine A. Lokaal op de huid aangebracht veroorzaakt het ontstekingsachtige veranderingen in de epidermis en het follikelepitheel. Hierdoor ontstaat een versnelde productie van hoorncellen die een minder sterke binding met elkaar hebben, en daardoor sneller worden afgestoten (vernieuwing van de huid). Tretinoïne versterkt/versnelt hierdoor de depigmeterende werking van hydrochinon.
De gehyperpigmenteerde huid bleekt sneller dan de normale huid. Effect treedt op na enkele weken. De werkzaamheid van de crème kan worden versterkt en de huidirritatie verminderd door toevoeging van hydrocortisonacetaat 1% of triamcinolonacetonide 0,1%.
Kinetische gegevens
| Resorptie | hydrochinon: snelle absorptie door de huid: ca. 30 % < 1 uur, in totaal ca. 45%; tretinoïne: ca. 1–7% door de huid. |
| Metabolisering | hydrochinon: in lever en beenmerg tot sulfaat en glucuronideconjugaten, in mindere mate tot benzochinon. |
| Eliminatie | hydrochinon: via de urine (als metabolieten). Bij dagelijks gebruik treedt cumulatie op omdat de absorptie sneller is dan de uitscheiding. |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Groepsinformatie
tretinoïne/hydrochinon hoort bij de groep Depigmentatiemiddelen.