anti-oestrogenen
Werking
Werkingsmechanisme
De anti-oestrogenen vormen een heterogene groep van geneesmiddelen die via verschillende aangrijpingspunten hun werking uitoefenen:
clomifeen
- remt competitief de binding van oestrogenen aan de receptoren in de hypothalamus;
- hierdoor treedt een compensatoire secretie van 'releasing' hormonen op met een toename van de uitscheiding van FSH en LH.
fulvestrant
- blokkeert competitief de oestrogeenreceptor;
- downreguleert significant de oestrogeenreceptor-expressie.
tamoxifen
- blokkeert óf activeert competitief de oestrogeenreceptor, afhankelijk van het doelorgaan (tamoxifen);
- in borstweefsel treedt een anti-oestrogeen effect op, bij andere weefsels (zoals endometrium- en botweefsel) een oestrogeen effect.
Effect
clomifeen
- inductie van de ovulatie.
fulvestrant
- vermindering van de groei van oestrogeengevoelig mammacarcinoom;
- regressie van oestrogeengevoelig mammacarcinoom;
tamoxifen
- vermindering van de groei van oestrogeengevoelig mammacarcinoom;
- regressie van oestrogeengevoelig mammacarcinoom;
Meer informatie
Clomifeen is een mengsel van twee isomeren, waarvan alleen de cis-vorm werkzaam is voor de betreffende indicatie (ovulatie-inductie). De cis-isomeer van clomifeen heeft een zwak oestrogene, de trans-isomeer een matig anti-oestrogene werking. De werking van clomifeen vindt vermoedelijk plaats op hypothalamusniveau door competitieve remming van de binding van oestrogenen aan de receptoren. Een compensatoire secretie van 'releasing' hormonen treedt op waardoor de uitscheiding van FSH en LH toeneemt. Deze hypothese wordt versterkt doordat de ovulatiebevorderende werking van clomifeen bijna uitsluitend plaatsvindt bij vrouwen met productie van eigen oestrogenen.
De affiniteit van fulvestrant voor de oestrogeenreceptor is vergelijkbaar met die van estradiol.
De affiniteit van de natuurlijke oestrogenen voor de oestrogeenreceptor is veel groter dan die van tamoxifen. De affiniteit van de actieve metabolieten van tamoxifen is echter veel groter dan van tamoxifen zelf. Voor de vorming van de actieve metabolieten is het CYP2D6-enzymsysteem nodig is. Daarom kunnen genetische veranderingen in het CYP2D6-systeem leiden tot een verminderde werkzaamheid.
Toepassing van tamoxifen leidt tot een stabilisatie of zelfs stijging van de expressie van oestrogeenreceptoren. Bij toepassing van fulvestrant vindt juist een daling hiervan plaats. Het verschil in werkingsmechanisme verklaart waarom fulvestrant nog effectief kan zijn bij tamoxifen-resistent mammacarcinoom.
Typerende bijwerkingen
Relatief frequent:
clomifeen
- opvliegers;
- misselijkheid, braken;
- buikpijn;
- menorragie en metrorragie;
- vergroting van het ovarium;
- bij hoge doses ovarieel hyperstimulatiesyndroom.
fulvestrant
- opvliegers;
- misselijkheid, braken;
- trombo-embolie;
- stijging leverenzymwaarden.
tamoxifen
- opvliegers;
- misselijkheid, braken;
- trombo-embolie;
- irregulaire menses, amenorroe;
- oogklachten: o.a. cataract, retinopathie, veranderingen van de cornea; endometriumveranderingen: hyperplasie en poliepen.
Minder frequent:
clomifeen
- visusstoornissen (dosisgerelateerd);
- o.a. wazig zien, scotoom, lichtflikkering;
- depressie.
fulvestrant
- hepatitis, leverfalen
tamoxifen
- endometriumcarcinoom;
- fibromyomen of sarcomen van de uterus;
- hypercalciëmie (specifieke en gevaarlijke bijwerking van tamoxifen).
Kosten
Kosten laden…Vergelijken
anti-oestrogenen vergelijken met een andere geneesmiddelgroep.