Bepaalde geneesmiddelen beïnvloeden als werking of bijwerking de rijvaardigheid van de gebruiker. Houdt bij het voorschrijven van geneesmiddelen hiermee rekening. Hoe? Lees verder.
Inleiding
Het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) heeft in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) de website Rijveiligmetmedicijnen.nl ontwikkeld.
Voor de inhoud van deze website werkt het IVM nauw samen met de KNMP, de beroeps- en brancheorganisatie voor apothekers.
Rijveiligmetmedicijnen.nl is gericht op bestuurders van motorvoertuigen (auto, motor, vrachtwagen, brom- en snorfiets) die medicijnen gebruiken en aan het verkeer willen of moeten deelnemen. Het doel is het vergroten van de bewustwording over de risico's van medicijnen in het verkeer en het bevorderen van de eigen verantwoordelijkheid (de keus wel of niet rijden). Daarnaast is een belangrijke boodschap dat medicijngebruikers hun arts of apotheker advies vragen over hun geneesmiddelen en de invloed op de rijvaardigheid, en om alternatieve rijveilige medicatie.
Ook aandoeningen kunnen de rijvaardigheid beïnvloeden. In de bijlage van de Regeling Eisen Geschiktheid 2000 staan de wettelijke regels voor de betreffende aandoeningen beschreven. Het CBR beschrijft op haar website voor de belangrijkste aandoeningen, de regels ten aanzien van de rijgeschiktheid.
Patiënten adviseren
Het is van belang zowel mondelinge als schriftelijke informatie te geven over de invloed van een geneesmiddel op de rijvaardigheid, rekening houdend met een aantal algemene adviezen, namelijk:
- Het ontraden van gelijktijdig gebruik van geneesmiddelen en alcohol, vanwege een versterking van de beïnvloeding van het reactievermogen.
- Het bespreken van alternatieven met de patiënt en nagaan wat hij/zij hiervan vindt en of hij/zij in staat is het behandelplan op te volgen.
Alternatieven
Als een geneesmiddel problemen oplevert met de rijvaardigheid, dan zijn de volgende alternatieven mogelijk:
- Een ander geneesmiddel voorschrijven uit dezelfde of een andere groep dat minder of geen invloed heeft op de rijvaardigheid. In de adviesteksten 'verkeer' in het Huisartsen Informatie Systeem (HIS) staan alternatieven beschreven.
- De patiënt, indien het wettelijk advies het toelaat, adviseren de eerste periode niet te rijden. Bij clomipramine bijvoorbeeld wordt de patiënt de eerste week ontraden auto te gaan rijden.
- De dosering aanpassen, bij die geneesmiddelen waar het wettelijk advies dosisafhankelijk is. Bij amitriptyline verandert bijvoorbeeld het advies bij een dosering hoger dan 75 mg per dag.
- Het aanpassen van het tijdstip van inname naar bijvoorbeeld 'voor de nacht', bij geneesmiddelen die de eerste uren na inname invloed hebben op de rijvaardigheid.
- Het vermijden van een combinatie met andere geneesmiddelen die invloed hebben op de rijvaardigheid. De combinatie heeft een grotere invloed op de rijvaardigheid dan de geneesmiddelen afzonderlijk.
- Het overwegen van een niet-medicamenteus alternatief; dit geldt met name bij de benzodiazepinen.
Contra-indicatie Verkeersdeelname
De adviezen op de website Rijveiligmetmedicijnen.nl zijn een verkorte versie van de Contra-indicatie Verkeersdeelname, ontwikkeld door de beroepsorganisatie van apothekers, de KNMP. De 'Contra-indicatie Verkeersdeelname' bevat adviesteksten voor geneesmiddelen die de rijvaardigheid kunnen beïnvloeden. Bij elk geneesmiddel wordt een advies gegeven met informatie over:
- de mate waarin het geneesmiddel de rijvaardigheid beïnvloedt: licht, matig of ernstig, inclusief een vergelijking met alcoholpromillages.
- of autorijden wordt ontraden en voor hoe lang.
- rijveilige alternatieven (indien van toepassing).
- de belangrijkste bijwerkingen die een negatieve invloed hebben op de rijvaardigheid.
Onder elk advies volgt achtergrondinformatie, met aandacht voor de juridische aspecten.
Het uitgebreide advies van de Contra-indicatie Verkeersdeelname wordt in alle huisarts- en apotheekinformatiesystemen (HIS en AIS) verwerkt. De KNMP heeft de adviezen en de onderbouwing daarvan gebaseerd op de indeling van de International Council on Alcohol, Drugs and Traffic Safety (ICADTS), aangevuld met gegevens van het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV) en met originele literatuur.
Adviezen
Onderstaande adviezen worden op termijn toegevoegd aan de geneesmiddelteksten in het Farmacotherapeutisch Kompas. Vooralsnog volgen verwijzingen naar de geneesmiddelgroepen op Rijveiligmetmedicijnen.nl (met adviezen per geneesmiddel).
- ADHD-middelen
- Alzheimer-middelen
- Anti-epileptica
- Anti-depressiva en lithium
- Antihistaminica
- Antihypertensiva
- Antipsychotica
- Benzodiazepinen
- Hoestmiddelen
- Hoofdpijnmiddelen
- Incontinentiemiddelen
- Middelen bij kanker
- Ontwenningsmiddelen
- Opioïden
- Overig
- Overige hypnotica, sedativa en anxiolytica
- Overige systemische anesthetica
- Parkinsonmiddelen
- Spierverslappers
- Vertigomiddelen
Aanbevolen literatuur
- Faber E, Brons M, Bruring DP e.a. LESA Geneesmiddelen en verkeersveiligheid. Huisarts Wet 2008; 41: S1-S4. Geactualiseerd in 2016.
- Gier de JJ. Rijden onder invloed van geneesmiddelen. MFM Tijdschrift voor praktijkgerichte farmacotherapie 2011;1: 24-8.
- KNMP. Verkeersdeelname. Adviezen bij geneesmiddelengebruik. Utrecht, 2011.
- Orriols L, Delorme B, Gadegbeku B, et al. Prescription medicines and the risk of road traffic crashes: a French registry-based study. PloS Med 2010; 7(11): e1000366.
- Ravera S, Rein van N, Gier de JJ, et al. Road traffic accidents and medication use in the Netherlands: a case-control study. Br J Clin Pharmacol 2011; 72: 505-13.
- Medicijnen in het verkeer op Apotheek.nl
- Regeling eisen geschiktheid 2000
- Eigen verklaring en keuring rijgeschiktheid (CBR)