ursodeoxycholzuur

Samenstelling

Advies

Voor ursodeoxycholzuur is geen advies vastgesteld over de plaats in de medicamenteuze behandeling.

Voor meer informatie over de behandeling van cystische fibrose, zie Cystische fibrose.

Indicaties

• Het oplossen van röntgendoorschijnende (röntgen-negatieve) galstenen in een functionerende galblaas, met een maximale doorsnede van (afh. vd fabrikant):
  • 15 mm óf
  • 20 mm én waarbij operatief ingrijpen wordt geweigerd of niet geïndiceerd is, én bij wie oververzadiging aan cholesterol is aangetoond door middel van onderzoek van de gal, verkregen door duodenumsondage.

• Als adjuvante medicatie vóór en na galsteenvergruizing (Ursofalk).
• Refluxgastritis (Ursosan)
• Primaire biliaire cholangitis. Voor Ursonorm, Ursosan en Glenmark (capsules) geldt de voorwaarde dat er geen sprake is van gedecompenseerde levercirrose.
• Hepatobiliaire aandoeningen ten gevolge van cystische fibrose bij kinderen ≥ 1 maand. Tabletten en capsules zijn alleen bedoeld voor kinderen ≥ 6 jaar.

Gerelateerde informatie

• cystische fibrose

Doseringen

De precieze dosering is afhankelijk van de gekozen fabrikant en sterkte; details zijn te raadplegen via de officiële productinformatie CBG/EMA (rubriek 4.2) via de link onder 'zie ook'. Maak gebruik van een suspensie bij een lichaamsgewicht < 47 kg.

Toediening

• Capsules in hun geheel innemen met een ruime hoeveelheid vloeistof. Bij slikproblemen is de inhoud van de capsules met bv. yoghurt in te nemen.
• Tabletten zijn te breken op de breukstreep. bv. bij slikproblemen of (indien van toepassing) om de dosis te verdelen. Tabletten met regelmatige tussenpozen en op regelmatige tijdstippen innemen.

Bijwerkingen

Vaak (1-10%): diarree, kleverige ontlasting.

Zeer zelden (< 0,01%): verkalking van galstenen. Urticaria.

Verder zijn gemeld: misselijkheid, braken, jeuk. Bij behandeling van primaire biliaire cholangitis: toename van klinische symptomen, zoals jeuk (aan het begin van de behandeling), ernstige pijn in de rechter bovenbuik en decompensatie van levercirrose. Bij patiënten met primaire biliaire cholangitis stadium IV is reversibele stijging van alkalische fosfatase, bilirubine en γ-GT beschreven.

Offlabel-gebruik bij primaire sclerotiserende cholangitis van langdurig hoge doses (28–30 mg/kg/dag) is in verband gebracht met een hogere frequentie van ernstige bijwerkingen.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

Niet gelijktijdig met colestyramine of een antacidum (op basis van aluminium(hydr)oxide) toedienen, omdat deze stoffen ursodeoxycholzuur kunnen binden en daarmee de absorptie verhinderen; ten minste twee uur aanhouden tussen de inname van deze middelen.

Oestrogenen, orale anticonceptiva en lipidenverlagende middelen bevorderen de vorming van galstenen.

Vanwege het effect op de uitscheiding van galzuren, is er theoretisch kans op verstoring van de absorptie van andere lipofiele middelen.

De absorptie van ciclosporine kan worden bevorderd.

De absorptie van ciprofloxacine kan mogelijk verminderen.

Er is gemeld dat de werking van dapson vermindert.

Zwangerschap

Teratogenese: Bij de mens, onbekend. Bij dieren, bij hoge doses, aanwijzingen voor schadelijkheid vroeg in de zwangerschap. Beperkte ervaring met ursodeoxycholzuur voor de behandeling van intrahepatische cholestase in de tweede helft van de zwangerschap laat geen nadelige effecten voor de foetus of neonaat zien.

Advies: Kan waarschijnlijk veilig worden gebruikt tijdens het 2^e en 3^e trimester, echter niet gebruiken tijdens het 1^e trimester van de zwangerschap.

Overig: Voorafgaand aan de behandeling zwangerschap uitsluiten en tijdens de behandeling betrouwbare anticonceptie toepassen: non-hormonaal of orale anticonceptiva met een lage dosering oestrogenen; bij de indicatie 'het oplossen van galstenen' alleen non-hormonale anticonceptie toepassen vanwege het toenemen van de kans op biliaire lithiase bij gebruik van hormonale anticonceptiva.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in moedermelk: Ja, in kleine hoeveelheden. Effecten op de zuigeling zijn nog niet waargenomen.

Advies: kan waarschijnlijk veilig worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

• veelvuldige galkolieken;
• acute cholecystitis of cholangitis;
• volledige occlusie van de galwegen;
• verkalkte galstenen (zichtbaar op een röntgenfoto);
• verminderde contractiliteit van de galblaas;
• actieve maag- en duodenumulcera;
• bij kinderen met galwegatresie: gefaalde porto-enterostomie of niet-herstelde gal-afvloed.

Tevens bij ursodeoxycholzuur (Teva)

• overige aandoeningen die de enterohepatische cyclus verstoren, zoals intra- en extrahepatische cholestase, ileumresectie, regionale ileïtis, ileostoma;
• leveraandoening;
• prikkelbare-darmsyndroom.

Waarschuwingen en voorzorgen

De behandelduur hangt af van de grootte van de galstenen, maar mag nooit korter zijn dan 3–4 maanden.

Controleer de leverfunctiewaarden tijdens de eerste drie maanden elke vier weken, daarna elke drie maanden.

Voor een goede beoordeling van het resultaat is het nodig bij aanvang van de kuur de grootte van de galstenen nauwkeurig vast te stellen en deze verder geregeld, bijvoorbeeld ieder halfjaar, door middel van nieuwe röntgencontrast- en/of echografische opnamen te controleren. Indien na een half jaar behandeling de stenen niet in grootte zijn afgenomen, verdient het aanbeveling de lithogeenindex te bepalen. Als de omvang van de stenen niet is afgenomen en de gal een lithogene index > 1,0 heeft, is gunstig resultaat onwaarschijnlijk en is het beter de therapie te beëindigen.

Onderbreken van de behandeling gedurende 3–4 weken heeft terugkeer tot oververzadiging van de gal tot gevolg en verlengt de duur van de therapie. Door onderbreking van de behandeling na oplossing van de galstenen kan een recidief ontstaan.

Bij diarree de dosering verlagen, bij aanhoudende diarree de behandeling staken.

Inname van veel calorieën en cholesterol vermijden. Een cholesterol-arm dieet zal het effect van de behandeling vergroten.

Enteroliet (bezoar) is gemeld bij gebruik van ursodeoxycholzuur bij patiënten met aandoeningen die hen gevoelig maakte voor darmstenose of -stasis (zoals enteroanastomosen door chirurgie of de ziekte van Crohn). Bij symptomen van gastro-intestinale obstructie de behandeling (tijdelijk) staken en klinisch evalueren.

Hulpstoffen

• Benzoëzuur, in suspensie, kan geelzucht bij pasgeborenen < 4 weken verergeren;
• Wees voorzichtig met propyleenglycol, in suspensie, bij zuigelingen < 4 weken, zeker in combinatie met andere middelen die een substraat van alcoholdehydrogenase, zoals propyleenglycol of ethanol, bevatten.

Overdosering

Symptomen

Diarree. Andere symptomen zijn onwaarschijnlijk omdat de absorptie afneemt bij een toenemende dosering.

Neem voor meer informatie over een vergiftiging met ursodeoxycholzuur contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.

Eigenschappen

Cholesterol wordt door galzure zouten en fosfolipiden in een micellaire oplossing gehouden. Wanneer door een tekort aan galzure zouten of teveel cholesterol de gal oververzadigd is met cholesterol, kan de overmaat cholesterol neerslaan en leiden tot de vorming van galstenen. Ursodeoxycholzuur beïnvloedt de samenstelling van de geproduceerde gal zodanig, dat deze van lithogeen verandert in niet-lithogeen. Als gevolg van de geringere concentratie cholesterol in de gal kunnen reeds gevormde cholesterolgalstenen geleidelijk oplossen. Het effect bij primaire biliaire cholangitis wordt veroorzaakt doordat ursodeoxycholzuur in de gal de hoeveelheid toxische galzuren vermindert en de waterstofcarbonaatsecretie stimuleert; tevens verhoogt het de galproductie en heeft het een immunomodulerend effect op de levercelmembranen. Er zijn aanwijzingen dat ursodeoxycholzuur, bij kinderen met hepatobiliaire aandoeningen ten gevolge van cystische fibrose, in een vroeg stadium de proliferatie van galwegen kan verminderen, de progressie van histologische schade kan stoppen en zelfs hepatobiliaire veranderingen kan omkeren.

Kinetische gegevens

Groepsinformatie

ursodeoxycholzuur hoort bij de groep galzuurpreparaten.

• chenodeoxycholzuur (A05AA01) Vergelijk

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• galzuurpreparaten

Indicaties

• cystische fibrose

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten
• Kinderformularium (NKFK)