Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Spironolacton drank FNA met acetem Formularium der Nederlandse Apothekers
- Toedieningsvorm
- Drank
- Sterkte
- 1 mg/ml
Spironolacton tablet Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet, omhuld
- Sterkte
- 12,5 mg, 25 mg, 50 mg, 100 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Triamtereen XGVS Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet
- Sterkte
- 50 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
Start bij chronisch hartfalen met matige (‘midrange’) of verminderde (‘reduced’) ejectiefractie (HFmrEF of HFrEF) bij tekenen van overvulling met een lisdiureticum, en start daarnaast met een ACE-remmer (alternatief ARB) en SGLT2-remmer. Voeg een selectieve β-blokker toe als de patiënt klinisch stabiel is (met name geen tekenen van overvulling). Overweeg bij persisterende klachten ondanks adequate instelling, toevoeging van een aldosteronantagonist. Start bij hartfalen met behouden (‘preserved’) ejectiefractie (HFpEF) een SGLT2-remmer en daarnaast bij tekenen van overvulling een lisdiureticum.
De voorkeur gaat volgens het NHG uit naar spironolacton boven eplerenon, vanwege minder kans op interacties en het verschil in kosten.
Bij hypertensie verlagen angiotensine converterend enzym (ACE)-remmers, angiotensine receptor-blokkers (ARB’s), calciumantagonisten (dihydropyridinen), thiazide-diuretica en β-blokkers de bloeddruk effectief en verminderen ze het tienjaarsrisico op ziekte en sterfte door hart- en vaatziekten. Comorbiditeit en specifieke patiëntkarakteristieken bepalen welke groepen en welke middelen als eerste in aanmerking komen. Als één middel onvoldoende effectief is bij de standaard (niet-maximale) dosering, is het toevoegen van een middel uit een andere groep effectiever dan het ophogen van de dosering; ook het risico op het optreden van dosisafhankelijke bijwerkingen wordt daarmee beperkt. Combinatietherapie heeft om reden van therapietrouw de voorkeur.
Advies
Start bij chronisch hartfalen met matige (‘midrange’) of verminderde (‘reduced’) ejectiefractie (HFmrEF of HFrEF) bij tekenen van overvulling met een lisdiureticum, en start daarnaast met een ACE-remmer (alternatief ARB) en SGLT2-remmer. Voeg een selectieve β-blokker toe als de patiënt klinisch stabiel is (met name geen tekenen van overvulling). Overweeg bij persisterende klachten ondanks adequate instelling, toevoeging van een aldosteronantagonist. Start bij hartfalen met behouden (‘preserved’) ejectiefractie (HFpEF) een SGLT2-remmer en daarnaast bij tekenen van overvulling een lisdiureticum.
Bij hypertensie verlagen angiotensine converterend enzym (ACE)-remmers, angiotensine receptor-blokkers (ARB’s), calciumantagonisten (dihydropyridinen), thiazide-diuretica en β-blokkers de bloeddruk effectief en verminderen ze het tienjaarsrisico op ziekte en sterfte door hart- en vaatziekten. Comorbiditeit en specifieke patiëntkarakteristieken bepalen welke groepen en welke middelen als eerste in aanmerking komen. Als één middel onvoldoende effectief is bij de standaard (niet-maximale) dosering, is het toevoegen van een middel uit een andere groep effectiever dan het ophogen van de dosering; ook het risico op het optreden van dosisafhankelijke bijwerkingen wordt daarmee beperkt. Combinatietherapie heeft om reden van therapietrouw de voorkeur.
Triamtereen komt niet voor in de meest recente Nederlandse richtlijnen voor de behandeling van hypertensie.
Indicaties
- Oedeem ten gevolge van hartfalen;
- Ernstig hartfalen (klasse III of IV);
- Oedeem en/of ascites ten gevolge van levercirrose;
- Nefrotisch syndroom indien diuretica alleen onvoldoende effectief zijn en hypokaliëmie moet worden vermeden;
- Als adjuvans bij gebruik van diuretica bij hypertensie;
- Diagnostiek en preoperatieve behandeling van primair hyperaldosteronisme;
- Onderhoudsbehandeling van primair hyperaldosteronisme, indien een operatie onmogelijk is.
Gerelateerde informatie
Indicaties
- Oedeem ten gevolge van:
- hartfalen;
- nefrotisch syndroom, indien de nierfunctie niet sterk gestoord is.
- Hypertensie, als adjuvans bij gebruik van thiazide-diuretica, indien een kaliumsparend effect gewenst is.
Gerelateerde informatie
Doseringen
Oedeem ten gevolge van hartfalen
Volwassenen
Individueel, 25–200 mg/dag, in het algemeen 100 mg/dag in 1 of meer doses.
Ernstig hartfalen
Volwassenen
Aanvankelijk 25 mg 1×/dag bij een serumkaliumconcentratie ≤ 5 mmol/l en een serumcreatinineconcentratie ≤ 221 micromol/l, vervolgens bij goed verdragen, verhogen tot 50 mg 1×/dag. Zo nodig bij niet verdragen verlagen tot 25 mg elke 2 dagen of 12,5 mg 1×/dag.
Oedeem en ascites door levercirrose
Volwassenen
Begindosering: 100–200 mg per dag op basis van de Na +/K +-verhouding in de urine. Bij onvoldoende respons op 200 mg binnen 2 weken furosemide toevoegen en spironolacton zo nodig stapsgewijs verhogen tot 400 mg per dag.
Nefrotisch syndroom
Volwassenen
In het algemeen 100–200 mg/dag.
Hypertensie combinatietherapie
Volwassenen
Aanvankelijk 25 mg 1×/dag, langzaam verhogen tot 100 mg/dag of meer.
Behandeling van primair hyperaldosteronisme
Volwassenen
100–150 mg/dag in verdeelde doses, bij pre-operatieve behandeling vanaf 3–5 weken voor de operatie; soms is een hogere dosis nodig als een operatie niet mogelijk is, maximaal 400 mg/dag.
Overvulling en oedeem bij kinderen
Kinderen van 1 maand–17 jaar
Volgens het Kinderformularium van het NKFK: 1–3 mg/kg lichaamsgewicht per dag in 2 doses, maximaal 200 mg per dag.
Neonaten (incl. prematuren geboren na een zwangerschapsduur < 37 weken)
Volgens het Kinderformularium van het NKFK: 1–2 mg/kg lichaamsgewicht per dag in 2 doses.
Bij ouderen: voorzichtig toepassen en starten met de laagst mogelijke dosering.
Toediening: De drank/tabletten tijdens de maaltijd innemen. Bij een dagdosering > 100 mg de dosering over meerdere giften per dag verdelen.
Doseringen
Oedeem
Volwassenen
Monotherapie: begindosering 150–200 mg per dag in 2 doses; max. 300 mg per dag.
Combinatietherapie: starten met een lage dosering triamtereen. De onderhoudsdosering wordt vaak om de dag toegepast; bij dagelijkse combinatiebehandeling > 1 week nauwkeurige laboratoriumcontrole uitvoeren (ureum, elektrolyten).
Hypertensie
Volwassenen
Combinatietherapie (met een thiazide-diureticum): begindosering 50 mg 1×/dag; onderhoudsdosering 25–100 mg per dag.
Toediening: Tabletten in hun geheel innemen na de maaltijd.
Bijwerkingen
Zeer vaak (> 10%): hoofdpijn. Slechte spijsvertering, diarree. Hyperkaliëmie (bij gestoorde nierfunctie). Vermoeidheid, slaperigheid. Verminderd libido, erectiestoornis, gynaecomastie (mannen). Pijnlijke borsten, stoornissen aan de borst, menstruatiestoornissen, (irreversibele) stemverlaging (vrouwen).
Vaak (1-10%): misselijkheid, braken. Zwakheid, lethargie (bij cirrose), paresthesie. Hyponatriëmie (m.n. in combinatie met thiaziden). Verandering in vaginale afscheiding, verminderd libido (vrouwen), amenorroe, post-menopauzale bloedingen. Malaise.
Soms (0,1-1%): huiduitslag, urticaria, erytheem, chloasma, jeuk, exantheem. Goedaardig borstgezwel (bij mannen). Spierkrampen. Acidose (bij leverproblemen). Verwarring. Verhoogd serumcreatinine. Abnormale leverfunctie.
Zelden (0,01-0,1%): leukopenie (o.a. agranulocytose), trombocytopenie, eosinofilie. Verlamming, paraplegie van de ledematen (door hyperkaliëmie). Dehydratie, porfyrie, tijdelijke stijging van het stikstofgehalte in bloed en urine, hyperurikemie. Eczeem, overgevoeligheid.
Zeer zelden (< 0,01%): acuut nierfalen. Maagontsteking, maagzweer, maag-darmkrampen, darmbloeding. Alopecia, erythema annulare centrifugum. Systemische lupus erythematodes. Borstkanker. Vasculitis. Hepatitis, hepatotoxiciteit. Androgene effecten zoals hirsutisme.
Verder zijn gemeld: lichte hypotensie. Duizeligheid. Ataxie. Reversibele hyperchloremische metabole acidose (bij gedecompenseerde levercirrose). Stevens-Johnsonsyndroom, toxische epidermale necrolyse (TEN), geneesmiddeluitslag met eosinofilie en systemische symptomen (DRESS), pemfigoïd.
Bijwerkingen
Hyperkaliëmie, vooral bij lever- en nierfunctiestoornissen en een te hoge kaliuminname. Maag-darmklachten (misselijkheid, braken, diarree), droge mond. Spierspasmen, asthenie, duizeligheid, hoofdpijn. Huiduitslag, purpura, urticaria, fotosensibilisatie en anafylaxie. Neutropenie, leukopenie, trombocytopenie, agranulocytose, aplastische anemie. Bij latente foliumzuurdeficiëntie (alcoholische levercirrose, zwangerschap) kan triamtereen megaloblastaire en/of macrocytaire anemie induceren. Vorming van nierstenen, nierfalen, interstitiële nefritis, verminderde glomerulaire filtratiesnelheid, stijging van de ureumconcentratie. Hyperurikemie, soms leidend tot acute jichtaanval, elektrolytstoornissen.
Interacties
Combinatie met kaliumsparende diuretica (o.a. eplerenon), kaliumsupplementen of dubbele RAAS-blokkade met ACE-remmers en ARB's is gecontra-indiceerd vanwege de kans op (levensgevaarlijke) hyperkaliëmie. Bij combinatie met een ACE-remmer de elektrolytenbalans extra controleren.
Niet combineren met ciclosporine vanwege de kans op (levensgevaarlijke) hyperkaliëmie.
Niet combineren met mitotaan omdat spironolacton de plasmaspiegel van mitotaan kan verlagen.
Combinatie met heparine, LMWH's, NSAID's of cotrimoxazol kan een ernstige hyperkaliëmie veroorzaken.
Er is meer kans op orthostatische hypotensie bij combinatie met alcohol, barbituraten of narcotica.
Het vasoconstrictieve effect van noradrenaline neemt af.
De werking van antihypertensiva, met name van ganglionblokkeerders, wordt versterkt.
De renale uitscheiding van digoxine en van lithium kan afnemen.
Hyperchloremische metabole acidose is gemeld bij combinatie met ammoniumchloride (bv. drop).
Interacties
Combinatie met andere kaliumsparende geneesmiddelen (amiloride, spironolacton) of kaliumsupplementen is gecontra–indiceerd vanwege het risico van een potentieel levensbedreigende hyperkaliëmie. Gelijktijdige behandeling met andere kaliumverhogende middelen zoals ACE-remmers, ARB's, trimethoprim of ciclosporine kan leiden tot een verhoogde kaliumspiegel. Bij combinatie met thiazide-diuretica bedacht zijn op verstoringen van de elektrolytenbalans, vooral bij hoge doses, een langdurige behandeling of bij een zoutarm dieet. Zelden treedt een hypokaliëmie op bij deze combinatie; hypokaliëmie kan intoxicatie veroorzaken bij gelijktijdig gebruik van digoxine of geneesmiddelen die het QT-interval verlengen. Disopyramide versterkt het ongunstige effect van hyperkaliëmie en kan matige hyperkaliëmie bij gebruik van triamtereen levensbedreigend maken.
Comedicatie met NSAID's kan bij risicopatiënten leiden tot acuut nierfalen.
Bij diabetes mellitus kan de behoefte aan insuline wijzigen.
De werking van antihypertensiva kan worden versterkt.
Diuretica kunnen de lithiumexcretie verminderen, hetgeen kan leiden tot een verhoogde (toxische) lithiumspiegel. Indien de combinatie noodzakelijk is, lithiumspiegels nauwkeurig controleren.
Zwangerschap
Spironolacton passeert de placenta.
Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens. Bij dieren aanwijzingen voor schadelijkheid vanwege anti-androgene effecten bij gebruik van zeer hoge doses.
Farmacologisch effect: Feminisatie van mannelijke nakomelingen. Endocriene verstoring van het mannelijk en vrouwelijk nageslacht.
Advies: Gebruik ontraden.
Zwangerschap
Triamtereen passeert de placenta.
Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens. Bij dieren geen aanwijzingen voor schadelijkheid.
Farmacologisch effect: Triamtereen is een foliumzuurantagonist.
Advies: Alleen op strikte indicatie gebruiken. Vermijd gebruik in het 1e trimester.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Ja, in kleine hoeveelheden (metabolieten).
Advies: Kan waarschijnlijk veilig in lage dosering worden gebruikt. Er is gedocumenteerde ervaring met het gebruik tot 100 mg tijdens lactatie.
Overig: Diuretica kunnen de lactatie remmen. Gebruik daarom zoveel mogelijk vermijden, vooral als de borstvoeding moeilijk op gang is gekomen.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Ja.
Advies: Het gebruik van dit geneesmiddel of het geven van borstvoeding ontraden.
Contra-indicaties
- acute of progressieve nierziekte, ernstige nierinsufficiëntie (creatinineklaring < 30 ml/min/1,73 m²);
- hyperkaliëmie (serumkaliumconcentratie > 5 mmol/l bij start van de behandeling);
- hyponatriëmie.
Zie voor meer contra-indicaties de rubriek Interacties.
Contra-indicaties
- hyperkaliëmie;
- progressieve nierinsufficiëntie (met een toenemende uremie en oligurie gedurende de behandeling);
- verminderde nierfunctie (serumcreatinine > 200 micromol/l);
- ernstige leverinsufficiëntie, levercirrose.
Zie voor meer contra-indicaties de rubriek Interacties.
Waarschuwingen en voorzorgen
Controleer regelmatig elektrolyten, vooral bij meer kans op hyperkaliëmie zoals bij ouderen, bij overmatig braken, diabetes mellitus, lever- of nierfunctiestoornissen en bij comedicatie met andere kaliumverhogende geneesmiddelen (zie spironolacton#interacties). Vermijd gebruik van kaliumhoudende voedingsmiddelen (kunstzout) wegens de kans op hyperkaliëmie. In verband met de kans op hyperkaliëmie bij diabetes mellitus eerst de nierfunctie controleren alvorens met de behandeling te beginnen.
Wees voorzichtig bij lichte nierinsufficiëntie vanwege meer kans op hyperkaliëmie.
Wees tevens voorzichtig bij kinderen vanwege meer kans op hyperkaliëmie. Controleer bij kinderen met een creatinineklaring van 10-50 ml/min regelmatig de kaliumspiegel en de nierfunctie, de eerste keer binnen 1 week. Bij een creatinineklaring < 10 ml/min kan geen algemeen advies worden gegeven.
Instellen van de therapie bij levercirrose met ascites dient bij voorkeur langzaam en onder zorgvuldige controle plaats te vinden, omdat coma hepaticum kan optreden.
Na langdurige toediening van hoge doses is in dierproeven carcinogeniteit gebleken.
De fluorometrische bepaling van cortisol kan worden gestoord.
De drank is onverenigbaar met (sondes van) PVC. De doseerspuit van de drank niet met water spoelen, maar met warm sop.
Waarschuwingen en voorzorgen
Controleer regelmatig de elektrolyten, vooral bij meer kans op hyperkaliëmie zoals bij ouderen, diabetes mellitus, cardiopulmonale aandoeningen of een nierfunctiestoornis.
Controleer tevens regelmatig de nierfunctie tijdens de behandeling. Bij chronische behandeling kan de glomerulusfiltratie belangrijk dalen (reversibel), met name indien vóór de behandeling de nierfunctie al licht verstoord was. Hierdoor kan het ureumgehalte tot abnormale waarden stijgen.
Controleer bij leverinsufficiëntie regelmatig de elektrolyten en de ureumwaarde in het bloed.
Wees voorzichtig bij nierstenen in de voorgeschiedenis. Triamtereen kan de aangroei van nierstenen bevorderen.
Misselijkheid en braken kunnen grotendeels worden voorkomen door de tabletten na het eten in te nemen. Deze symptomen kunnen echter ook een teken zijn van een verstoorde elektrolytenbalans.
Regelmatig controleren op bloeddyscrasieën of leverbeschadiging.
Triamtereen kan een blauwverkleuring van de urine veroorzaken.
Er zijn volgens de fabrikant onvoldoende gegevens over het gebruik bij kinderen.
Overdosering
Symptomen
Misselijkheid, braken en meer zeldzaam slaperigheid, verwardheid, huiduitslag, diarree. Verstoring van de elektrolytenbalans, dehydratie.
Zie voor meer symptomen en behandeling de monografie van spironolacton via vergiftigingen.info.
Overdosering
Symptomen
Stoornissen in de elektrolytenbalans.
Zie voor meer symptomen en behandeling vergiftigingen.info.
Eigenschappen
Spironolacton is een kaliumsparend diureticum, dat zijn werking voornamelijk in de distale tubulus uitoefent door een competitief antagonisme met aldosteron. Remt de uitwisseling van natriumionen in de tubulusvloeistof tegen kaliumionen uit de tubuluscellen.
Werking: na 2–3 dagen. Werkingsduur: tot enige dagen na staken.
Kinetische gegevens
| Resorptie | ca. 70%; bevorderd door inname met voedsel (klinische relevantie onbekend). |
| T max | 2,6 uur (spironolacton), 3,2 uur (7α-thiomethylspironolacton), 4,3 uur (canrenon). |
| Eiwitbinding | > 90% (spironolacton, canrenon). |
| Metabolisering | grotendeels tot actieve metabolieten (o.a. canrenon, 7α-thiomethylspironolacton). |
| Eliminatie | vnl. met urine en in mindere mate met de gal en feces als metabolieten. |
| T 1/2el | ca. 1½ uur (spironolacton), 9–12 uur (7α-thiomethylspironolacton), 10–35 uur (canrenon). |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Eigenschappen
Kaliumsparend diureticum met zwak diuretische werking, vnl. in de distale tubulus. De werking is onafhankelijk van aldosteron. Werking: na 2–4 uur. Werkingsduur: 7–9 uur.
Kinetische gegevens
| F | 30–70%. |
| T max | 1–2 uur. |
| Eiwitbinding | 93% (actieve metaboliet). |
| Metabolisering | groot 'first pass'-effect in de lever tot actieve metaboliet (parahydroxytriamtereensulfaat). |
| Eliminatie | gedeeltelijk met de urine, ca. 4% onveranderd, 20–50% als actieve metaboliet. |
| T 1/2el | ca. 4 uur. |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Groepsinformatie
spironolacton hoort bij de groep diuretica, kaliumsparende.
Groepsinformatie
triamtereen hoort bij de groep diuretica, kaliumsparende.