Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Protopic (als monohydraat) Leo Pharma bv
- Toedieningsvorm
- Zalf (0,03%)
- Sterkte
- 0,3 mg/g
- Verpakkingsvorm
- 30 g
- Toedieningsvorm
- Zalf (0,1%)
- Sterkte
- 1 mg/g
- Verpakkingsvorm
- 30 g, 60 g
Tacrolimus (als monohydraat) Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Zalf (0,03%)
- Sterkte
- 0,3 mg/g
- Verpakkingsvorm
- 30 g
- Toedieningsvorm
- Zalf (0,1%)
- Sterkte
- 1 mg/g
- Verpakkingsvorm
- 60 g
Takrozem (als monohydraat) Pierre Fabre Benelux
- Toedieningsvorm
- Zalf (0,1%)
- Sterkte
- 1 mg/g
- Verpakkingsvorm
- 60 g
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Elidel Mylan bv
- Toedieningsvorm
- Crème (1%)
- Sterkte
- 10 mg/g
- Verpakkingsvorm
- 30 g
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
De basisbehandeling van constitutioneel eczeem is het dagelijks gebruiken van indifferente middelen. Bij matig-ernstig eczeem daarnaast behandelen met klasse 1- of klasse 2-corticosteroïden. Bij ernstig eczeem heeft kortdurend dagelijks gebruik (tot 2 à 3 weken) met klasse 3-corticosteroïden de voorkeur, in het gezicht of in huidplooien hebben klasse 1- of klasse 2-corticosteroïden de voorkeur. Bij verbetering corticosteroïden afbouwen. Overweeg pulstherapie met klasse 2-corticosteroïden bij frequente recidieven van matig-ernstig of ernstig eczeem. Als lokale therapie onvoldoende effect heeft, kunnen in de tweedelijnszorg intensievere vormen van lokale behandeling, lichttherapie of systemische middelen worden toegepast. Tacrolimus alleen in de tweedelijnszorg gebruiken bij mild tot matig-ernstig constitutioneel eczeem indien met lokale corticosteroïden niet of onvoldoende wordt uitgekomen. Zie voor meer informatie de NVDV-richtlijn Constitutioneel eczeem.
Offlabel: Bij de behandeling van contacteczeem kan in de tweedelijnszorg tacrolimuszalf 0,1% overwogen worden indien dermatocorticosteroïden bijwerkingen geven, gecontra-indiceerd zijn of bij corticofobie.
Advies
De basisbehandeling van constitutioneel eczeem is het dagelijks gebruiken van indifferente middelen. Bij matig-ernstig eczeem daarnaast behandelen met klasse 1- of klasse 2-corticosteroïden. Bij ernstig eczeem heeft kortdurend dagelijks gebruik (tot 2 à 3 weken) met klasse 3-corticosteroïden de voorkeur, in het gezicht of in huidplooien hebben klasse 1- of klasse 2-corticosteroïden de voorkeur. Bij verbetering corticosteroïden afbouwen. Overweeg pulstherapie met klasse 2-corticosteroïden bij frequente recidieven van matig-ernstig of ernstig eczeem. Als lokale therapie onvoldoende effect heeft, kunnen in de tweedelijnszorg intensievere vormen van lokale behandeling, lichttherapie of systemische middelen worden toegepast. Pimecrolimus alleen in de tweedelijnszorg gebruiken bij mild tot matig-ernstig constitutioneel eczeem indien met lokale corticosteroïden niet of onvoldoende wordt uitgekomen. Zie voor meer informatie de NVDV-richtlijn Constitutioneel eczeem.
Offlabel: Bij contacteczeem primair de betreffende contactstoffen (allergisch, irritatief) identificeren en deze zoveel mogelijk vermijden. Vaak betreffen het milde reacties (schilfering, geringe roodheid) waarbij toepassing van een emolliens enkele keren per dag zal voldoen. Bij ernstigere contactreacties is toevoeging van dermatocorticosteroïden aangewezen, of eventueel een kortdurende behandeling met prednis(ol)on oraal. Indien het eczeem tot rust is gekomen kan het dermatocorticosteroïd geleidelijk worden afgebouwd. Houd rekening met eventuele lokale en systemische bijwerkingen bij het gebruik van (dermato)corticosteroïden.
Pimecrolimus kan gebruikt worden bij contacteczeem indien met andere lokaal toe te dienen middelen, zoals corticosteroïden, niet of onvoldoende wordt uitgekomen.
Indicaties
- Matig tot ernstige constitutioneel eczeem, bij volwassenen en kinderen (> 2 j.) die niet afdoende reageren op conventionele behandelingen, zoals dermatocorticosteroïden, of deze behandelingen niet verdragen (volwassenen).
- Matig tot ernstig constitutioneel eczeem ter preventie van recidivering ('flares') en ter verlenging van flare-vrije perioden bij patiënten met een hoge frequentie van exacerbaties (≥ 4×/j.), die eerder een gunstig effect ondervonden van een tweemaaldaagse behandeling gedurende maximaal 6 weken (laesies (vrijwel) verdwenen).
- Offlabel: Contacteczeem indien met andere lokaal toe te dienen middelen, zoals corticosteroïden, niet of onvoldoende wordt uitgekomen.
Gerelateerde informatie
Indicaties
- Mild tot matig-ernstig constitutioneel eczeem bij volwassenen en kinderen vanaf 3 maanden, indien behandeling met lokale corticosteroïden niet mogelijk is of wordt afgeraden, zoals bij intolerantie, onvoldoende werkzaamheid of langdurige intermitterende toepassing in het gelaat en/of op de hals.
- Offlabel: Contacteczeem indien met andere lokaal toe te dienen middelen, zoals corticosteroïden, niet of onvoldoende wordt uitgekomen.
Gerelateerde informatie
Doseringen
Alleen kortdurend of intermitterend langdurig behandelen; niet continu (behandelen) op lange termijn.
Blootstelling aan zonlicht of andere bronnen van UV-straling tot een minimum beperken; zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.
Constitutioneel eczeem
Volwassenen (≥ 16 j.)
Zalf 0,1 %: behandeling (ook van recidieven): starten zodra de eerste klachten of symptomen verschijnen, 2×/dag (maximaal 6 weken). Zodra het mogelijk is, de frequentie van aanbrengen verminderen of de 0,03% zalf gebruiken. Indien na 2 weken geen verbetering optreedt, andere behandelopties overwegen. Indien de laesies (vrijwel) verdwenen zijn, kan een onderhoudsbehandeling (zie hieronder) worden ingesteld ter preventie van progressie tot recidivering.
Onderhoudsbehandeling: Zalf 0,1% 1×/dag tweemaal per week (bv. op maandag en donderdag) op plekken die vaak worden aangetast. Tussen het aanbrengen van de zalf dienen 2–3 behandelvrije dagen te zitten. Na 12 maanden de behandeling evalueren.
Kinderen (2–16 j.)
Zalf 0,03%: behandeling (ook van recidieven): starten zodra de eerste klachten of symptomen verschijnen, 2×/dag, gedurende maximaal 3 weken. Daarna de frequentie van aanbrengen verminderen tot 1×/dag. Indien de laesies (vrijwel) verdwenen zijn, kan een onderhoudsbehandeling (zie hieronder) worden ingesteld ter preventie van progressie tot recidivering.
Onderhoudsbehandeling: 0,03% zalf 1×/dag tweemaal per week (bv. op maandag en donderdag) op plekken die vaak worden aangetast. Tussen het aanbrengen van de zalf dienen 2–3 behandelvrije dagen te zitten. Na 12 maanden de behandeling evalueren.
Offlabel: Contacteczeem
Volwassenen
In de NVDV-richtlijn Contacteczeem wordt aanbevolen het middel niet continue gedurende lange tijd in grote hoeveelheden te gebruiken. De richtlijn geeft geen dosisaanbeveling; in de vermeldde onderzoeken werden volwassenen met tacrolimus 0,1 % zalf 1–2×/dag gedurende 2–12 weken behandeld.
Toediening
- Vermijd contact met de ogen en slijmvliezen; bij accidenteel contact de zalf goed verwijderen en de ogen of slijmvliezen met water reinigen;
- Niet onder occlusie aanbrengen;
- Na het aanbrengen niet gelijk baden, douchen of zwemmen; water kan het geneesmiddel afwassen.
Doseringen
Alleen kortdurend als behandeling of intermitterend op de langere termijn voor preventie van progressie naar exacerbaties.
Constitutioneel eczeem
Volwassenen en kinderen ≥ 3 maanden
2×/dag een dunne laag aanbrengen op de aangedane huid en zachtjes en volledig inwrijven. De behandeling voortzetten tot het eczeem is verdwenen. Als na 6 weken behandeling geen verbetering optreedt of als exacerbaties optreden, de behandeling staken.
Onderhoudsbehandeling: het gebruik hervatten bij de eerste tekenen en symptomen van het eczeem om exacerbatie te voorkomen. De crème 2×/dag aanbrengen zolang de tekenen en symptomen aanhouden. De behandeling staken bij het ontstaan van exacerbaties tijdens gebruik of als na 6 weken geen verbetering is opgetreden. Er is geen ervaring met gebruik langer dan 12 maanden.
Offlabel-indicatie: Contacteczeem
In de NVDV-richtlijn Contacteczeem wordt aanbevolen het middel niet continue gedurende lange tijd in grote hoeveelheden te gebruiken. De richtlijn geeft geen dosisaanbeveling; in de vermeldde onderzoeken werden patiënten 1–2×/dag gedurende 12–14 dagen behandeld.
Toediening
- Niet toepassen onder occlusie;
- Niet toepassen op geïnfecteerde huidlaesies met aanwezigheid van huidreacties; de behandeling pas beginnen of hervatten na herstel;
- Indifferente middelen kunnen eventueel onmiddellijk na het aanbrengen van pimecrolimuscrème worden aangebracht.
Bijwerkingen
Zeer vaak (> 10%): vooral in de eerste week van de behandeling jeuk en branderig gevoel (beide mild tot matig in ernst) op plaats van aanbrengen.
Vaak (1-10%): warmtegevoel, erytheem, pijn, irritatie, uitslag, impetigo op de plaats van aanbrengen. Paresthesie, hyperesthesie, dysesthesie. Jeuk. Lokale huidinfectie zoals herpes simplex virus, folliculitis, varicelliforme eruptie van Kaposi. Alcoholintolerantie (voorbijgaande roodheid in het gelaat, huidirritatie).
Soms (0,1-1%): acne.
Verder zijn gemeld: lokaal oedeem, oftalmische herpesinfectie, rosacea, lentigo.
Bijwerkingen
Lokaal: Zeer vaak (> 10%): branderig gevoel, vooral in het begin van de behandeling.
Vaak (1-10%): huidklachten (irritatie, jeuk, roodheid), folliculitis.
Soms (0,1-1 %): huidklachten (pijn, paresthesie, oedeem, droogheid, schilfering) huiduitslag, verergering eczeem, furunkels, impetigo, herpes simplex, eczema herpeticum, herpes zoster, molluscum contagiosum, huidpapillomen.
Zelden (0,1-1%): pigmentatieverandering.
Systemisch: Zelden (0,1-1%): allergische huidreacties (zoals urticaria, angio-oedeem). Alcoholintolerantie (met kort na inname blozen, brandend gevoel, jeuk, huiduitslag en zwelling).
Zeer zelden (< 0,01%): (ernstige) anafylactische reacties.
Verder zijn gemeld: maligniteiten (met inbegrip van huidkanker, dermale lymfomen en andere typen lymfomen).
Interacties
Gebruik met systemische immunosuppressiva wordt afgeraden in verband met de kans op cutane maligniteiten.
Wees voorzichtig met de combinatie met matige tot sterke CYP3A4-remmers (bv. erytromycine, itraconazol, ketoconazol en diltiazem) bij patiënten met uitgebreide atopische dermatitis en/of erytrodermie.
Geen emollientia toepassen binnen 2 uur vóór of na aanbrengen van tacrolimus zalf.
Interacties
Wees voorzichtig met gelijktijdig gebruik van immunosuppressiva, vanwege onderdrukking van het immuunsysteem (zie Waarschuwingen en Voorzorgen). Er is geen ervaring met het gelijktijdig gebruik van andere immunosuppressieve behandelingen voor atopisch eczeem, zoals UVA, UVB en PUVA.
Gezien de minimale absorptie van pimecrolimus is het onwaarschijnlijk dat interacties optreden met systemisch toegediende geneesmiddelen of vaccins; echter bij patiënten met uitgebreide aandoeningen is het aanbevolen om vaccins alleen tijdens de behandelvrije perioden toe te dienen.
Zwangerschap
Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens. Bij dieren is reproductietoxiciteit gebleken (verminderde spermafunctie) na subcutane toediening van hoge doses. De absorptie via de intacte huid is gering.
Advies: Kan waarschijnlijk veilig, beperkt, worden gebruikt.
Zwangerschap
Teratogenese: Bij de mens, onbekend. Bij dieren geen aanwijzingen voor schadelijkheid bij dermale toepassing; wel na systemische toepassing van doses die toxisch zijn voor het moederdier. De systemische absorptie na lokale toediening op de intacte huid is gering; mogelijk wat groter bij beschadigde huid.
Advies: Kan waarschijnlijk veilig worden gebruikt.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Ja, in geringe mate.
Farmacologisch effect: De doorgaans geringe absorptie bij lokaal gebruik, de geringe hoeveelheid die in de moedermelk terechtkomt en de relatief geringe orale biologische beschikbaarheid maakt het onwaarschijnlijk dat nadelige effecten bij de zuigeling zullen optreden.
Advies: Kan waarschijnlijk veilig worden gebruikt.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Onbekend. Gezien de minimale mate van absorptie na lokaal gebruik op de intacte huid is er vrijwel geen kans op een risico voor de neonaat.
Advies: Kan waarschijnlijk veilig worden gebruikt, mits kortdurend en op kleine huidoppervlakken toegepast.
Overig: Niet toepassen op de borsten.
Contra-indicaties
- overgevoeligheid voor macroliden.
Contra-indicaties
- overgevoeligheid voor macrolactamderivaten.
Waarschuwingen en voorzorgen
Vermijd gebruik bij patiënten met aangeboren of verworven immuundeficiënties of bij patiënten die worden behandeld met immunosuppressiva. Het gebruik van tacrolimus zalf wordt afgeraden bij een huidbarrièredefect zoals bij gegeneraliseerde erytrodermie, pyoderma gangrenosum, lamellaire ichtyose, cutane graft-versus-host-ziekte en het Netherton-syndroom, omdat de systemische absorptie van tacrolimus kan toenemen.
Lymfomen en huidmaligniteiten: langdurige systemische blootstelling aan intensieve immunosuppressie na systemische toediening van calcineurine-remmers is in verband gebracht met een verhoogd risico op het ontwikkelen van lymfomen en huidmaligniteiten. Bij de behandeling van constitutioneel eczeem zijn bij patiënten geen significante systemische tacrolimus spiegels waargenomen en de rol van immunosuppressie is onbekend. Een verband tussen behandeling met tacrolimus zalf en het ontstaan van maligniteiten is niet bevestigd maar definitieve conclusies kunnen niet worden getrokken; gebruik de laagste sterkte en de laagste frequentie gedurende de kortste tijd. Beoordeel elke nieuwe huidverandering in een behandeld gebied.
Wees alert op lymfadenopathie; bij afwezigheid van een duidelijke oorzaak of bij acute infectieuze mononucleose staken van de behandeling overwegen.
Infecties: de behandeling met tacrolimus zalf kan samengaan met een vergroot risico van infecties; bij geïnfecteerd atopisch eczeem de behandeling pas beginnen na herstel van de infectie.
Blootstelling aan zonlicht of andere bronnen van UV-straling tot een minimum beperken; de patiënt dient een zonnebrandmiddel te gebruiken en de huid te bedekken met beschermende kleding.
Voorzichtig zijn bij patiënten met leverfalen, omdat tacrolimus extensief wordt gemetaboliseerd in de lever, hoewel doorgaans de systemische absorptie gering is .
Onderzoekgegevens: de werkzaamheid en veiligheid zijn bij kinderen jonger dan 2 jaar niet onderzocht.
Waarschuwingen en voorzorgen
Vermijd contact met ogen en slijmvliezen; bij contact met ogen of slijmvliezen de crème grondig wegvegen en/of afspoelen met water.
Niet toepassen op (pre)maligne huidlaesies. Het is onbekend wat het langetermijneffect op de lokale immuunrespons en op de incidentie van huidmaligniteiten is. Gevallen van maligniteiten, inclusief dermale en andere typen lymfomen, en huidkanker zijn gemeld. Een causaal verband is niet aangetoond.
Wegens het ontbreken van gegevens gebruik wordt het ontraden bij klinisch geïnfecteerd constitutioneel eczeem, erytrodermie, immuungecompromitteerde patiënten, occlusie, en vermijden bij bepaalde epidermale barrièredefecten (zoals het Netherton-syndroom) vanwege het risico op permanent verhoogde absorptie van pimecrolimus.
UV-straling: Beperk blootstelling aan zonlicht; adviseer beschermende maatregelen te nemen zoals het gebruik van een product met een beschermende filter. Vermijd, vanwege het ontbreken van ervaring, overmatige blootstelling aan UV-stralen zoals zonnebank of therapie met PUVA, UVA of UVB.
Bij ontwikkeling van lymfadenopathie de oorzaak hiervan onderzoeken; bij afwezigheid van een duidelijke oorzaak of bij acute mononucleosis infectiosa de toepassing van pimecrolimus staken.
Onderzoek:De veiligheid en werkzaamheid bij kinderen jonger dan 2 jaar is niet vastgesteld; gebruik wordt niet aanbevolen.
Eigenschappen
Tacrolimus remt de calciumafhankelijke signaaltransductie in T-cellen, waardoor de transcriptie en synthese van diverse cytokinen wordt verhinderd. Het is niet bekend of dit de werkzaamheid van tacrolimus bij constitutioneel eczeem verklaart. Werking: binnen 1–2 weken.
Kinetische gegevens
| Resorptie | door de intacte huid gering. Bij eczeem is de absorptie het grootst in het begin van de behandeling. Afhankelijk van het behandelde huidoppervlak kunnen in sommige gevallen plasmaconcentraties van > 1 ng/ml optreden. |
| Metabolisering | in de lever door vnl. CYP3A4. |
| T 1/2el | bij volwassenen ca. 75 uur, bij kinderen ca. 65 uur (zalf). |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Eigenschappen
Calcineurineremmmer. Een anti-inflammatoir macrolactamderivaat. Bindt met hoge affiniteit aan macrofiline-12 en remt het calcium-afhankelijke fosfatase calcineurine. Hierdoor blokkeert het de synthese van inflammatoire cytokinen in T-cellen.
Kinetische gegevens
| Resorptie | in geringe mate door de huid. |
| Eiwitbinding | > 99%. |
| Metabolisering | uitsluitend via CYP3A4. |
| Eliminatie | voornamelijk met de feces als metabolieten. |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Groepsinformatie
tacrolimus (cutaan) hoort bij de groep calcineurineremmers.
Groepsinformatie
pimecrolimus hoort bij de groep calcineurineremmers.