acute diarree
Advies
Bij acute diarree is in veel gevallen medicatie niet geïndiceerd. Bij dehydratie of meer kans hierop wordt rehydratievloeistof (ORS) gebruikt. Als diarree om praktische redenen als hinderlijk wordt ervaren, kan loperamide worden toegepast. Bij ernstig infectieuze diarree of diarree bij immuungecompromitteerde patiënten komt een antibioticum in aanmerking.
Behandelplan
-
Bespreek niet-medicamenteus beleid
- Geef voorlichting over het natuurlijke beloop.
- Geef adviezen over eten en drinken; de patiënt mag eten waar hij trek in heeft en wat goed valt, en meer dan normaal drinken in kleine hoeveelheden is noodzakelijk.
- Geef voorlichting over hygiëne, zoals handen wassen na toiletgebruik en voor het eten.
- Geef advies over een verminderde absorptie van geneesmiddelen.
- Geef advies over eventueel tijdelijk stoppen met antihypertensiva, zoals ACE-remmers en diuretica. Deze kunnen bij diarree hypotensie geven.
Ga naar de volgende stap bij (meer kans op) dehydratie, als de diarree om praktische redenen hinderlijk is of bij een ernstig infectieus beeld.
Toelichting
Het natuurlijke beloop van acute diarree is meestal gunstig; de gemiddelde genezingsduur is 4 tot 7 dagen; dehydratie komt zelden voor. Bij braken binnen 4 uur na inname van geneesmiddelen of bij hevige diarree is er kans op onvolledige absorptie.
-
Start medicamenteus beleid
-
ORS
Bij dehydratie:
Volwassenen en kinderen:
- ORS 15-25 ml/kg per uur gedurende 4 uur
Als er geen verbetering optreedt, is dit een indicatie voor ziekenhuisopname voor parenterale rehydratie en eventueel verdere diagnostiek.
Bij verbetering volgt de dosering zoals hieronder beschreven.
Bij veel kans op dehydratie:
Bij risicogroepen (kinderen < 2 jaar; ouderen > 70 jaar met comorbiditeit): na elke waterdunne ontlasting, totdat deze niet meer dun is:
- < 6 jaar: ORS 10 ml/kg
- ≥ 6 jaar: ORS tot 300 ml
Let op
ORS niet mengen met voedsel of andere dranken. Naast ORS kan naar behoefte ander voedsel en drinken worden genomen.
Toelichting
Een behandeling met ORS in de gangbare dosering (natriumgehalte 60–90 mmol/l, glusosegehalte 75–111 mmol/l) is veilig en effectief. De voorkeur gaat uit naar kant-en-klare producten boven zelfbereide oplossingen van glucose, zout en water, omdat door zelf bereiden fouten in de samenstelling kunnen ontstaan, waardoor het gebruik schadelijk kan zijn. De aanbevolen osmolariteit, met name bij kinderen, ligt rond de 245 mmol/l. ORS bekort de duur van de diarree niet. ORS is niet geregistreerd als geneesmiddel.
Het gebruik van sportdranken, frisdranken of kippenbouillon is geen goed alternatief voor ORS.
-
Loperamide
Als diarree om praktische redenen hinderlijk is:
Kies één van de volgende middelen:
Staak het gebruik als binnen 48 uur geen verbetering optreedt.
Let op
Loperamide niet gebruiken bij kinderen < 2 jaar.
Toelichting
Indien diarree om praktische redenen als hinderlijk wordt ervaren, zoals bij langdurige reizen of dringende werkzaamheden, kan het gebruik van loperamide worden overwogen. Loperamide vermindert de duur en de frequentie van de diarree.
-
ORS en antibiotica
Bij ernstige infectieuze diarree of bij diarree bij immuungecompromitteerde patiënten:
Geef bij een onbekende verwekker:
- ORS + azitromycine
Start gelijktijdig fecesonderzoek.
Volg bij een bekende verwekker: de behandeladviezen per verwekker van de actuele richtlijnen antimicrobiële therapie voor acute infectieuze diarree van de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB) 1.
Het gebruik van adsorbentia zoals geactiveerde kool, en van adstringentia zoals tannalbumine, wordt afgeraden vanwege het ontbreken van gegevens over de effectiviteit bij acute diarree en de kans op bijwerkingen.
Achtergrond
Definitie
Diarree is het drie of meer malen per 24 uur lozen van ongevormde ontlasting. Bij een acute diarree zijn de klachten nieuw en bestaan deze niet langer dan 14 dagen. Bij een langere duur spreken we over persisterende of chronische diarree.
Acute diarree kan worden veroorzaakt door een ontsteking, bijwerking van een geneesmiddel, lactose-intolerantie of het overmatig gebruik van zoetstoffen. Is de oorzaak een ontsteking, dan is deze een gevolg van infectie met een virus, bacterie of parasiet. De oorzaak kan ook niet-infectieus zijn, zoals een inflammatoire darmaandoening.
De belangrijkste oorzaak van acute diarree is een infectie van het maag-darmkanaal (gastro-enteritis). De termen acute diarree en acute gastro-enteritis worden daarom vaak door elkaar gebruikt.
De meest voorkomende virale verwekkers zijn norovirussen bij volwassenen en het rotavirus bij jonge kinderen en ouderen. Bacteriële verwekkers behoren vaak tot Campylobacter-soorten. Infecties met enterotoxische en enteroaggregatieve Escherichia coli-bacteriën (ETEC resp. EAEC) treden vaak op tijdens of direct na een reis, het zijn de meest voorkomende verwekkers van reizigersdiarree. Minder vaak wordt acute diarree veroorzaakt door een parasiet.
Symptomen
Diarree kan leiden tot vermindering van de hoeveelheid lichaamsvocht (dehydratie), waardoor ondervulling en elektrolytstoornissen ontstaan, met als gevolg dorst, sufheid, zwakte, verwardheid, hypotensie en flauwvallen.
Als diarree gepaard gaat met koorts, bloed in de ontlasting en buikkrampen kan dit wijzen op de aanwezigheid van een pathogeen micro-organisme, met een ernstiger beloop van de ziekte, of op ander onderliggend lijden zoals een inflammatoire darmziekte.
Behandeldoel
Doel is preventie van dehydratie en andere complicaties.
Uitgangspunten
Acute diarree komt zeer veel voor en gaat meestal vanzelf over. Aanvullend onderzoek naar bacteriële verwekkers en behandeling met antibiotica zijn zelden nodig. Wanneer de diarree langer duurt dan twee à drie weken, spreken we van chronische diarree. Nadere diagnostiek is dan noodzakelijk.
Preventie van dehydratie is belangrijk bij de behandeling van acute diarree. De volgende groepen hebben meer kans op dehydratie: kinderen jonger dan 2 jaar, in het bijzonder onder de 3 maanden, en ouderen boven de 70 jaar, in het bijzonder bij aanwezigheid van comorbiditeit (hartfalen, verminderde nierfunctie). ORS (oral rehydration solution), een rehydratievloeistof, is het meest effectieve en veilige middel bij diarree. Een geneesmiddel als loperamide komt alleen in aanmerking in situaties waarin diarree om praktische redenen als hinderlijk wordt ervaren.
Het gebruik van antimicrobiële middelen bij acute infectieuze diarree zonder bijkomende ziekteverschijnselen wordt ontraden, omdat deze geen toegevoegde waarde hebben en kunnen leiden tot bijwerkingen. Antimicrobiële middelen zijn alleen aangewezen bij infectieuze diarree met aanhoudende en hoge koorts, of bij immuungecompromitteerde patiënten, bij voorkeur op basis van een kweek.
Ook bij reizigersdiarree is preventie van dehydratie het hoofddoel. Afhankelijk van de gezondheid van de reiziger en het risico van diarree in het gebied van bestemming, kan het belangrijk zijn de GGD of het Landelijk Centrum Reizigersadvisering advies te vragen over de juiste maatregelen.