Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Ivermectin
Bijlage 2
Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet
- Sterkte
- 3 mg
Stromectol
Bijlage 2
Merck Sharp & Dohme bv
- Toedieningsvorm
- Tablet
- Sterkte
- 3 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
De werking van anthelminthica is min of meer specifiek voor het type worminfectie. De keuze van het middel wordt daarom op geleide van de diagnose gemaakt. Bij enterobiasis en infectie met de varkenslintworm zijn hygiënische maatregelen noodzakelijk om herbesmetting van de gastheer en besmetting van huisgenoten te voorkomen.
Ivermectine is eerste keus bij een infectie met Strongyloides.
Voor een effectieve behandeling van scabiës is het juist uitvoeren van grondige saneringsmaatregelen (hygiëne- en wasvoorschriften) naast de medicamenteuze behandeling uiterst belangrijk. Behandel lokaal met permetrine óf systemisch met ivermectine. Kies voor oraal ivermectine bij patiënten met uitgebreide huiderosies of een eczemateuze huid, praktische bezwaren van lokale behandeling, te verwachten lage therapietrouw, allergie of als lokale behandeling faalt. Behandel zuigelingen < 2 maanden met benzylbenzoaatsmeersel. Overweeg bij ernstige vormen van scabiës met hoge besmettelijkheid en bij immuungecompromitteerde patiënten een combinatie van lokale en orale behandeling. Herhaal de behandeling inclusief de hygiëne- en wasvoorschriften altijd na 7 dagen. Huisgenoten en seksuele contacten gelijktijdig behandelen, ongeacht of zij klachten hebben, en dit eveneens herhalen na 7 dagen. Andere nauwe contacten waarmee in de besmettelijke periode langdurig (> 15 minuten) of frequent contact is geweest, ook gelijktijdig behandelen en indien nodig herhalen na 7 dagen. Laat contacten naast de behandeling ook de hygiëne- en wasvoorschriften uitvoeren.
Offlabel: Behandel Onchocerciasis (rivierblindheid) volgens p. 34 van de Therapierichtlijn parasitaire infecties van de NVP.
Aan de vergoeding van ivermectine zijn voorwaarden verbonden, zie Regeling zorgverzekering, bijlage 2.
Indicaties
Behandeling van:
- Intestinale strongyloidiasis (door Anguillula stercoralis);
- Microfilariëmie bij patiënten met lymfatische filariasis veroorzaakt door Wuchereria bancrofti;
- Scabiës (ook schurft genoemd), veroorzaakt door Sarcoptes scabies;
- Offlabel: Onchocerciasis (rivierblindheid).
Behandeling van scabiës is volgens de fabrikant alleen aangewezen als de diagnose klinisch en/of door parasitologisch onderzoek is vastgesteld. In de praktijk wordt ook wel behandeld zonder dat aan deze criteria is voldaan, zie bv. de bijlage Behandelgroepen bij de LCI-richtlijn Scabiës op lci.rivm.nl.
Gerelateerde informatie
Doseringen
Intestinale strongyloidiasis
Volwassenen en kinderen
200 microg/kg lichaamsgewicht eenmalig (overeenkomend met 15–24 kg: 3 mg; 25–35 kg: 6 mg; 36–50 kg: 9 mg; 51–65 kg: 12 mg; 66–79 kg: 15 mg; ≥ 80 kg: 18 mg).
De veiligheid is niet vastgesteld bij kinderen < 15 kg.
Microfilariëmie bij lymfatische filariasis
Volwassenen en kinderen
150–200 microg/kg lichaamsgewicht als één dosis elke 6 maanden (overeenkomend met 15–25 kg: 3 mg; 26–44 kg: 6 mg; 45–64 kg: 9 mg; 65–84 kg: 12 mg) of 300–400 microg/kg lichaamsgewicht als één dosis elke 12 maanden (overeenkomend met 15–25 kg: 6 mg; 26–44 kg: 12 mg; 45–64 kg: 18 mg; 65–84 kg: 24 mg).
De veiligheid is niet vastgesteld bij kinderen < 15 kg.
Sarcoptes scabies (schurft)
Volwassenen en kinderen
200 microg/kg lichaamsgewicht eenmalig (overeenkomend met: 15–24 kg: 3 mg; 25–35 kg: 6 mg; 36–50 kg: 9 mg; 51–65 kg: 12 mg; 66–79 kg: 15 mg; ≥ 80 kg: 18 mg). Volgens de bijlage Scabiës - behandeling (2023) bij de LCI-richtlijn Scabiës (2015) en volgens het NHG in Uitbraak scabiës: aangepaste behandeladviezen dient een tweede behandeling gegeven te worden 7 (uiterlijk 10) dagen na de eerste dosis. Behandel nauwe contacten (bv. huisgenoten en seksuele contacten) gelijktijdig mee, ongeacht of zij klachten hebben. Herhaal ook bij hen de behandeling na 7 dagen. Zie ook de rubriek Advies. Volgens de fabrikant: een tweede dosis binnen 2 weken alleen overwegen als er nieuwe laesies ontstaan of als parasitologisch onderzoek positief is; in geval van een zeer ernstige infectie kan binnen 8–15 dagen een tweede dosis nodig zijn.
De veiligheid is (volgens de fabrikant) niet vastgesteld bij kinderen < 15 kg. Volgens de pagina Toename en behandeling van scabiës op nhg.org is orale behandeling met ivermectine mogelijk bij kinderen vanaf 4 kg. Het Kinderformularium van het NKFK vermeldt voor kinderen van 1 maand tot 18 jaar (ook) de dosering van 200 microg/kg lichaamsgewicht per dosis.
Offlabel: Onchocerciasis (rivierblindheid)
Volwassenen en kinderen ≥ 8 jaar
Volgens de Therapierichtlijn parasitaire infecties (NVP, 2020, op p. 34): Eerst oogonderzoek verrichten, als er oogletsel is (microfilariën in de voorste oogkamer) dan enkele dagen voorbehandelen met corticosteroïden ( prednison 1 mg/kg/dag). De eerste keus behandeling is oraal doxycycline 100 mg 1×/dag gedurende 6 weken waarbij op dag 13 oraal ivermectine 0,15 mg/kg lichaamsgewicht wordt gegeven. De tweede keus behandeling is alleen een éénmalige gift ivermectine van 0,15 mg/kg lichaamsgewicht. Herhaling van ivermectine, afhankelijk van klinische verschijnselen en eosinofilie, na (3–)12 maanden kan nodig zijn.
Toediening
- Neem de tabletten met wat water in op een nuchtere maag; binnen 2 uur vóór en 2 uur na inname geen voedsel gebruiken.
- Bij kinderen < 6 jaar de tabletten verpulveren.
Bijwerkingen
Bij alle toepassingen
- Soms (0,1-1%): volwassen (Ascaris-)wormen in de ontlasting.
- Zeer zelden: toxische epidermale necrolyse (TEN) en Stevens-Johnsonsyndroom (SJS).
- Verder zijn gemeld (frequentie van optreden onbekend): leverfunctiestoornissen waaronder acute hepatitis, stijging van leverenzymwaarden, hyperbilirubinemie. Hematurie. Voorbijgaande hypereosinofilie. Angio-oedeem. Dyspneu (bij inspanning), keelpijn, (verergering van) astma. Iridocyclitis. Urticaria, huiduitslag (papuleus), jeuk, overmatig zweten. Oedeem. Misselijkheid, braken, diarree, incontinentie voor ontlasting, (boven)buikpijn. Bedplassen, depressie, hallucinaties, leerhandicap, lusteloosheid, spraakzucht, vertraagd denken, verwardheid, zelfmoordgedachten. Huilen, vermoeidheid. Aandachtstoornis, ataxie, duizeligheid, vermindering of verlies van geheugen, smaakverlies, verminderd geestelijk vermogen, spraakstoornis (afasie), verminderd bewustzijn, coma. Stijging van CK-waarde (bij kinderen).
Bij de behandeling van strongyloidiasis
- Vaak (1-10%): Jeuk.
- Soms (0,1-1%): Huiduitslag, urticaria.
- Verder zijn gemeld (frequentie van optreden onbekend): voorbijgaande eosinofilie, leukopenie, anemie en stijging van ALAT-waarde en/of alkalische fosfatase. Asthenie. Braken, buikpijn, obstipatie. anorexie, diarree, misselijkheid. Slaperigheid, vertigo, duizeligheid, tremoren.
Bij de behandeling van scabiës (schurft)
- In het begin van de behandeling van scabiës kan voorbijgaande toename van de jeuk voorkomen.
Bij de behandeling van door Wucheria bancrofti veroorzaakte filariasis
- Hierbij lijkt de intensiteit van de bijwerkingen niet dosisafhankelijk te zijn, maar verband te houden met de concentratie microfilariae in het bloed.
- Gemeld zijn (frequentie van optreden onbekend): koorts, hoofdpijn, asthenie, gevoel van zwakte, spierpijn, gewrichtspijn, anorexie, misselijkheid, (boven)buikpijn, hoest, ademhalingsproblemen, dyspneu, keelpijn, orthostatische hypotensie, koude rillingen, vertigo, hyperhidrose, pijn of vervelend gevoel in de testes, pijn elders in het lichaam.
Bij infectie met Onchocerca volvulus (rivierblindheid)
- Als gevolg van het afsterven van de microfilariae, Mazzotti-achtige reacties: jeuk, uitgebreide urticaria, conjunctivitis, visusstoornissen, gewrichtspijn, spierpijn (waaronder abdominale spierpijn), koorts, oedeem, lymfadenitis, lymfadenopathie, misselijkheid, braken, diarree, palpitaties, orthostatische hypotensie, vertigo, tachycardie, asthenie, vermoeidheid, hoofdpijn, verergering van astma. Zeer zelden hematurie.
- Ook zijn oculaire bijwerkingen gemeld, zoals een ongewoon gevoel in de ogen, oedeem van de oogleden, uveïtis anterior, conjunctivitis, conjunctivale bloeding, limbitis, keratitis en chorioretinitis of chorioditis; het is niet duidelijk in hoeverre deze reacties het gevolg zijn van de ziekte zelf (is mogelijk) of dat het bijwerkingen zijn van de behandeling met ivermectine (soms zijn de reacties ná de therapie gemeld). De reacties zijn zelden ernstig en verdwijnen over het algemeen zonder toepassing van corticosteroïden.
Bij infectie met meerdere parasieten
- De incidentie en ernst van bijwerkingen kan hoger zijn.
- Bij gelijktijdige ernstige Loa Loa-infectie (naast onchocerciasis) zijn o.a. gemeld: anafylactische reactie, nek- en rugpijn, oculaire hyperemie, conjunctivale bloeding, dyspneu, incontinentie voor urine en/of ontlasting, moeilijk staan/lopen, veranderingen in psychische toestand, veranderd bewustzijn; verwardheid, lethargie, stupor of coma, ernstige of zelfs fatale encefalopathie.
Interacties
Wees voorzichtig bij gelijktijdige toediening van diëthylcarbamazine (DEC). DEC heeft een snelle microfilaricide werking waardoor ontstekingsreacties kunnen ontstaan op afbraakproducten van de afgestorven microfilariae.
Zwangerschap
Teratogenese: Er zijn onvoldoende gegevens om de mogelijke schadelijkheid afdoende te beoordelen. Bij blootstelling van ca. 300 zwangeren in het 1e trimester en meer dan 400 later in de zwangerschap, zijn er geen aanwijzingen voor risico op schadelijke effecten waargenomen (zoals aangeboren afwijkingen, spontane abortus, foetale sterfte/doodgeboorte of zuigelingensterfte). De kwaliteit van de betreffende studies is matig. In dierproeven is ivermectine schadelijk gebleken.
Advies: Alleen op strikte indicatie gebruiken.
Vruchtbaarheid: Uit een studie uit Nigeria blijken significante effecten op de mannelijke vruchtbaarheid na (langdurig) gebruik van ivermectine bij patiënten met onchocerciasis (rivierblindheid), zoals significante afname van het aantal en de motiliteit van spermacellen, toename van het aantal spermacellen met een abnormale morfologie (dubbele koppen, dubbele staarten, albino spermacellen en buitengewoon grote spermacelkoppen). Onbekend is hoe lang deze effecten aanhouden en of er effect is op de vruchtbaarheid van vrouwen.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Ja, minder dan 2% wordt uitgescheiden in de moedermelk.
Farmacologisch effect: De ervaring met dit middel tijdens lactatie is zeer beperkt, maar na een eenmalige dosis zijn nadelige effecten voor de zuigeling niet waarschijnlijk.
Advies: Kan waarschijnlijk veilig gebruikt worden. Volgens de fabrikant: stel behandeling van moeders die van plan zijn borstvoeding te geven uit tot 1 week na de geboorte van het kind. Advies RIVM: alleen bij kinderen ≤ 7 dagen oud gedurende één etmaal de borstvoeding afkolven en weggooien; zie de bijlage Behandeling en hygiënevoorschriften scabiës bij de LCI-richtlijn Scabiës op rivm.nl.
Contra-indicaties
Er zijn van dit middel geen contra-indicaties bekend.
Waarschuwingen en voorzorgen
De werkzaamheid bij immuungecompromitteerde patiënten met intestinale strongyloidiasis is niet vastgesteld; persisterende infestatie is gemeld.
Ivermectine is niet werkzaam tegen volwassen wormen van Filariae-species.
In gebieden waar Loa loa voorkomt dienen speciale maatregelen te worden genomen voor de instelling van de behandeling met ivermectine, dit in verband met de kans op ernstige (neurologische) bijwerkingen, genoemd in rubriek Bijwerkingen (waaronder in ieder geval encefalopathieën).
Informeer de patiënt over tekenen en symptomen van ernstige huidreacties ('Severe cutaneous adverse reactions' of SCARs), zoals het Stevens-Johnsonsyndroom en toxische epidermale necrolyse, omdat deze gemeld zijn bij gebruik van ivermectine en fataal kunnen verlopen. Bij aanwijzingen voor deze aandoeningen het gebruik van ivermectine onmiddellijk staken en nooit meer hervatten. Overweeg in zo'n geval een andere behandeling.
Bij scabiës wordt bij voorkeur (volgens de LCI-richtlijn Scabiës) een tweede dosis gegeven, om de larven die na de eerste behandeling nieuw uit de eitjes komen (gem. na 4 dagen) meteen te doden. Voorkom uitstel van de tweede dosis ivermectine langer dan 10 dagen na de eerste dosis, om de verspreiding van scabiës in de omgeving tegen te gaan.
Neurologische toxiciteit: een verminderd bewustzijn en coma zijn (ook) gemeld bij patiënten zonder Loa loa-infectie. Deze voorvallen werden meestal verholpen met ondersteunende maatregelen en door het gebruik van ivermectine te staken.
Voor vruchtbare mannen: zie de rubriek Zwangerschap.
De veiligheid is (volgens de fabrikant) niet vastgesteld bij kinderen < 15 kg.
Overdosering
Symptomen
Gemeld na overmatige inname, injectie of blootstelling van lichaamsoppervlakten aan ivermectine (soms voor veterinaire toepassing) zijn: hoofdpijn, vertigo, huiduitslag, contactdermatitis, oogirritatie (na oogcontact), oedeem, asthenie, misselijkheid, braken, buikpijn en diarree. Andere gemelde bijwerkingen zijn: bewustzijnsdaling (in een ernstig geval coma en mogelijk overlijden), ondertemperatuur (< 36 °C), convulsies, ataxie, paresthesie, verlies van gezichtsvermogen, allergische reacties, duizeligheid, bloeddrukdaling tot hypotensie, tachycardie, shock, rabdomyolyse, dyspneu en urticaria. Jonge kinderen (< 1 jaar) zijn mogelijk gevoeliger voor ivermectine, omdat bij hen de bloed-hersenbarrière nog niet volledig is gesloten. Na ingestie van vloeibare ivermectine-producten rekening houden met symptomen veroorzaakt door eventuele hulpstoffen (vaak propyleenglycol).
Zie voor meer symptomen en de behandeling de monografie ivermectine op vergiftigingen.info.
Eigenschappen
Anthelminticum. Ivermectine is een semi-synthetisch derivaat van avermectine, dat geïsoleerd wordt uit fermentatieproducten van Streptomyces avermitilis. Ivermectine bindt zich bij invertebraten selectief aan de door glutamaat gereguleerde chloride-ionkanalen die zich in de zenuw- en spiercellen bevinden, hierdoor wordt de permeabiliteit van het celmembraan vergroot met als gevolg verlamming en dood van de parasiet.
Ivermectine is werkzaam tegen nematoden en de schurftmijt (Sarcoptes scabies).
Kinetische gegevens
| T max | ca. 4 uur. |
| V d | 9,9 l/kg. |
| Eiwitbinding | ca. 93%. |
| Metabolisering | in de lever door vnl. CYP3A4. |
| Eliminatie | vrijwel uitsluitend met de feces, < 1% met de urine. |
| T 1/2el | ca. 12 uur, van de metabolieten ca. 3 dagen. |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Groepsinformatie
ivermectine (oraal) hoort bij de groep anthelminthica.